وضعیت پیاده‌روهای مناطق مرکزی شهر
آن‌گونه که محمداسماعیل حافظی؛ مدیرعامل سازمان خدمات طراحی شهرداری قزوین در سال گذشته اعلام کرده است، بیش‌از ۹۰درصد مناسب‌سازی پیاده‌روهای شهر قزوین طبق طرح‌های استاندارد طراحی شده است؛ این در حالی است که بررسی‌های میدانی، از گلایه‌های بی‌شمار شهروندان در مورد پیاده‌روها حکایت می‌کند. خیابان‌های خیام و فردوسی که ۲مسیر پرتردد شهر قزوین محسوب می‌شوند و با داشتن بیشترین تمرکز کاربری‌های تجاری، جاذب سفرهای درون‌شهری هستند، هنوز نتوانسته‌اند برای پیاده‌رو عموم به کیفیت مطلوب برسند. زن جوانی که ماه‌‌های میانی بارداری خود را سپری می‌کند، دراین‌باره به خبرنگار ما می‌گوید: استفاده از سنگ‌فرش‌های نامناسب و تزیینی در ورودی کوچه‌های خیابان خیام بارها برای زنان و سالمندان حادثه‌آفرین شده است. غلتیدن پای عابران بر روی این سنگفرش‌ها باعث می‌شود تا عده زیادی عطای پیاده‌روی را به لقایش ببخشند. علاوه‌برآن مسیر پیاده‌روی آن‌قدر با موانع محدود شده که گاهی پیاده‌روی کردن زمان زیادی را برای طی کردن مسیر می‌طلبد.
حکت‌الله داوودی رییس کمسیون حمل‌ونقل و ترافیک شورای اسلامی شهر قزوین اما در پاسخ به این انتقادات می‌گوید: علت استفاده از سنگ‌فرش‌هایی که در ورودی کوچه‌های مشرف به خیابان‌های خیام و فردوسی به کار برده شده، این است که خودروها در هنگام ورود به خیابان و پیاده‌روی پرجمعیت سرعت خود را کم کنند و با عابر برخورد نکنند. این سنگ‌ها مانع سرخوردن خودرو می‌شود و حوادث را کاهش خواهد داد.
وی همچنین در رابطه با مناسب‌سازی پیاده‌روها برای افزایش سرانه پیاده‌روی، توضیح می‌دهد: همه پیاده‌روهای شهر قزوین مناسب نیست اما برای آن‌ها برنامه داریم. به‌عنوان‌مثال در خیابان حیدری پیاده‌روها طی طرحی که داریم اصلاح خواهند شد. علاوه‌برآن توانسته‌ایم ارتباط خوبی با نمایندگان جامعه معلولان برقرار کنیم و طی این ارتباط نظرات آن‌ها را در مورد مسایل مربوط به تردد، بررسی خواهیم کرد.
پروژه شکست‌خورده پیاده‌راه‌سازی خیام
طرح پیاده‌راه‌سازی خیابان خیام را می‌توان مصداق بارز یک پروژه نافرجام دانست. طرحی که به اعتقاد کارشناسان بدون مطالعات لازم و در منطقه‌ای نامناسب اجرا شد و ضمن نافرجام ماندن، نارضایتی عده زیادی از اهالی و کسبه را به همراه آورد و حتی تا به امروز هم به ثبات نرسیده و در مقاطع مختلف تصمیمات متفاوتی ازجمله یک‌طرفه یا دوطرفه کردن مسیرها یا حذف خودرو برای آن گرفته می‌شود.
رییس کمیسیون حمل و نقل و ترافیک شورای اسلامی شهر قزوین اگرچه عقیده داشت زیرساخت‌های لازم برای اجرای این طرح فراهم نشده بود اما بااین‌وجود همه طرح را محل انتقاد ندانسته و گفته بود: در کنار شکایاتی که در این طرح وجود داشت رضایت‌مندی‌هایی هم وجود داشت؛ یعنی همان‌طورکه عده‌ای از کسبه به دلیل ادعای کاهش درآمد و رکود بازار کارشان اعلام نارضایتی کردند، تعدادی از اهالی منطقه نیز راضی بودند زیرا مشکل تردد بی‌رویه خودروها و پارک در مقابل درب منازلشان تا حد زیادی رفع شده بود.
خیابان‌های آرام و تاریخی مستعد برای پیاده‌راه‌شدن
سمانه جباری کارشناس ارشد برنامه‌ریزی شهری اما معتقد است همه معابر قابلیت تبدیل‌شدن به پیاده‌راه را ندارند. وی در توضیح این موضوع می‌گوید: شهرهایی که اجرای موفق این طرح‌ها را در کارنامه خود دارند معمولا خیابان‌های تاریخی و آرام خود را به پیاده‌رو تبدیل می‌کنند تا از آن طریق به توریسم و توسعه پایدار خود کمک کنند.
وی توضیح می‌دهد: نفس ایجاد پیاده‌راه مطلوب بوده و منجر به کاهش تردد خودروها می‌شود اما خیابان خیام برای اجرای این الگو متناسب نیست چراکه اولا در مسیر پیاده‌راه نباید تقاطعی وجود داشته باشد و دوم اینکه طراحی پیاده‌راه مستلزم وجود راه‌های جایگزین برای انتقال فشار ترافیکی است تا آن حجم خودرو بتوانند از سایر مسیرها تردد کنند. حال‌آن‌که تقاطع خیابان خیام با خیابان بوعلی یک نقطه پرترافیک است و نمی‌توان تعادل منطقی میان پیاده‌ها و سوارها برقرار کرد.
اما در نگاه کلی‌تر موضوع پیاده‌روی در شهر قزوین و ایجاد بستر مناسب برای آشتی شهروندان با پیاده‌روها نیز با اما و اگرهای بی‌شماری مواجه است. یک کارشناس شهرسازی در توضیح این موضوع نیز می‌گوید: برای تشویق شهروندان به پیاده‌روی تنها ساخت پیاده‌رو لازم نیست، بلکه ترغیب شهروندان اهمیت بیشتری دارد.
تشویق مردم به استفاده از خودرو
فاطمه رهنما ادامه می‌دهد: وقتی ما پل‌سازی و گشایش مسیرها برای تردد پرسرعت خودروها را اولویت کار خود قرار دهیم، به‌طور خودکار مردم را تشویق کرده‌ایم که بیشتر از خودروهایشان استفاده کنند. علاوه‌برآن وقتی یک مسیر را با همه مولفه‌های بومی و زیبایی‌شناختی‌اش، تخریب می‌کنیم تا مسیری جدید برای تردد روان‌تر خودروها خلق کنیم، با از بین بردن علقه و وابستگی میان شهروندان و گذر انگیزه پیاده‌روی را کاهش خواهیم داد و در چنین شرایطی پیاده‌روی رشد نخواهد داشت.
این کارشناس شهرسازی با اشاره به مشکلاتی که عابران پیاده در طی مسیرهای شهری دارند، اضافه می‌کند: موانعی که در مسیر عابران پیاده قزوینی قرار دارد میل پیاده‌روی کردن را در آن‌ها سرکوب می‌کند. ساختمان‌های نیمه‌کاره اغلب با داربست و منطقه کارگاهی بخشی از پیاده‌روها را تصرف کرده و علاوه‌برآن دست‌فروشان، متکدیان، مبلمان شهری و … همه در مسیرهای پیاده‌روی واقع شده است. در مناطق مرکزی شهر هم مسیرهای مختص پیاده‌روی به‌اندازه کافی تعبیه نشده و شهروندان چه در برنامه‌های روزمره و چه به‌عنوان ورزش نمی‌توانند پیاده‌روی را در برنامه‌های روزانه خود لحاظ کنند.
با اذعان به هزینه‌های کوتاه‌مدت و بلندمدتی که ترافیک بر شهر و شهروندان تحمیل می‌کند، می‌توان ضرورت فراهم‌سازی بسترهای لازم برای توسعه حمل‌ونقل پاک و به طورخاص گسترش پیاده‌روی را به‌طورجدی مطرح کرد؛ اما باید دید این روند در آینده چه رویکردی نسبت به این ضرورت دارد و سیاست‌های مدیران شهری و استانی، چگونه مردم را با پیاده‌روها آشتی خواهد داد؟
شیما شاهین فر
