استفاده از دوچرخه برای مسافرت‌های کوتاه درون شهری، یکی از انتخاب‌هایی است که مردم در جوامع پیشرفته از آن استقبال کرده‌اند و امروز در بسیاری از کشورها، این وسیله نقلیه سهم زیادی در بین وسایل حمل و نقل به خود اختصاص داده است، اما متاسفانه قزوینی‌هایی که در سال‌های نه چندان دور، بخش زیادی از سفرهای درون شهری خود را با دوچرخه‌ها طی می‌کردند، اکنون راحتی خودروها را به این وسیله ترجیح دهند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد؛ در دهه چهل و پنجاه، ۳۵ تا ۵۰ درصد از جابه جایی‌ها در قزوین با استفاده از دوچرخه صورت می‌گرفته که امروز، بنا به گفته معاون حمل و نقل ترافیک و شهرداری قزوین، این سهم به حدود ۳ درصد کاهش پیدا کرده است. آماری که با توجه به استفاده از دوچرخه به عنوان تفریح یا ورزش، خیلی هم نمی‌توان به قطعی و واقعی بودن آن دل بست.
دلایل مختلفی را می‌توان برای بی‌رغبتی شهروندان از استفاده از این وسیله عنوان کرد که ریشه در تغییرات اجتماعی، زیر ساخت شهری و مسائلی از این دست دارد.
یک کارشناس حوزه شهری، مشکلات فرهنگی را مهم‌ترین علت کاهش تمایل شهروندان به استفاده از دوچرخه می‌داند و به «فروردین امروز» می‌گوید: «ترغیب شهروندان به استفاده از دوچرخه نیاز به فرهنگ‌سازی دارد و این مهم باید به بطن جامعه تزریق شود و این کار، مطمئنا سال‌ها به طول می‌انجامد تا شهروندان بر ضرورت استفاده از این وسیله نقلیه واقف شوند.»
«محمد فقیهی»، استفاده مسوولان از دوچرخه را تاثیر گذارترین تبلیغ برای تشویق شهروندان در استفاده از دوچرخه می داند و می افزاید: «امروز با توجه به تغییرات گسترده تکنولوژی، مردم راحت طلب شده‌اند و باید کارهای فرهنگی بیشتری صورت بگیرد و نصب بنرهای تبلیغاتی و اقدامات این چنینی، نمی‌تواند تاثیرگذاری زیادی داشته باشد و استفاده مسوولین از دوچرخه می‌تواند سبب ترغیب کارمندان به بهره‌گیری از این وسیله شود.
وی از نگاه مسوولان به استفاده بانوان از دوچرخه و موتورسیکلت انتقاد می‌کند و حذف بانوان را، نادیده گرفتن حق ۵۰ درصد شهروندان در استفاده از این وسیله نقلیه می‌داند و با بیان اینکه، فراهم نبودن بسترهای شهری از دیگر عوامل عدم تمایل شهروندان به استفاده از دوچرخه است، اضافه می‌کند: «مسیرهای دوچرخه در قزوین برای هر نوع کاربری استفاده می‌شود به غیر از دوچرخه سواری، و این اتفاق به دلیل نداشتن متولی مشخصی است که باعث شده این مسیرها پس از افتتاح به حال خود رها شوند و نظارتی بر آنها نباشد.»
اما مدیرعامل سازمان حمل و نقل و ترافیک شهرداری قزوین، از تلاش این سازمان برای فراهم کردن بسترهای لازم برای شهروندان در کنار فرهنگ سازی خبر می‌دهد و به «فروردین امروز» می‌گوید: « براساس مطالعات صورت گرفته، شهر قزوین در کنار شهرهایی مانند «یزد و کاشان»، زمینه لازم را از لحاظ فرهنگی و شهری برای گسترش استفاده از دوچرخه دارا می‌باشد و بر همین اساس، سعی داریم سهم دوچرخه در حمل و نقل درون شهری در قزوین را به بیش از ۳ درصد کنونی افزایش بدهیم.»
«اسماعیل عرشیان»، با اشاره به برنامه شهرداری برای افزایش مسیر ویژه دوچرخه سواری از ۲۷ کیلومتر کنونی و رساندن آن به ۵۰ کیلومتر تا پایان سال ۹۴، می‌افزاید: «یکی از این پروژه‌ها، مسیر ۱۲ کیلومتری ویژه دوچرخه در جاده باراجین است که تا پایان سال ۹۳ به بهره‌برداری خواهد رسید.»
وی از پیگیری برای سرمایه‌گذاری بخش خصوص با مشارکت بانک‌ها به‌منظور احداث ایستگاه‌های مکانیزه دوچرخه در قزوین خبر می‌دهد و می‌گوید: « در همین خصوص، سال گذشته با چند شرکت خارجی نیز برای ساخت این جایگاه‌ها و دوچرخه‌هایی که متناسب با وِیژگی شرایط بانوان و آقایان باشد مذاکراتی انجام شده است.»
مدیرعامل سازمان حمل و نقل و ترافیک شهرداری، در عین حال با پذیرش مشکلات کنونی مسیرهای ویژه دوچرخه در قزوین، نصب سطل‌های زباله توسط سازمان پسماند شهرداری در برخی از این مسیرها، از جمله خیابان خیام و عدم برخورد ماموران پلیس راهنمایی و رانندگی با راکبان خودروهایی که اقدام به حرکت یا توقف در مسیرهای ویژه عبور دوچرخه می‌کنند را از جمله این مشکلات دانسته و معتقد است با مکاتبات صورت گرفته با مسوولین این سازمان‌ها، این مسایل حل خواهد شد.
عرشیان، وظیفه فرهنگ‌سازی را متوجه سازمان فرهنگی، ورزشی شهرداری می‌داند و می‌گوید: «سازمان حمل و نقل و ترافیک شهرداری، بروشورها و بنرهای تبلیغاتی لازم بدین منظور را تهیه کرده است، ولی مسوولیت نصب یا توزیع آنها بر عهده ما نیست. وی همچنین از برنامه دوچرخه‌سواری مدیران در هفته هوای پاک خبر داد که امسال این اتفاق به دلیل سردی هوا صورت نگرفته است»!
در حالی که مدیرعامل سازمان حمل و نقل و ترافیک، نصب بدون هماهنگی سطل‌های مکانیزه جمع‌آوری زباله را از مشکلات به وجود آمده در مسیرهای ویژه دوچرخه می‌داند. یکی از مسوولان سازمان مدیریت پسماند شهرداری، نصب سطل‌های زباله در مسیر ویژه دوچرخه در خیابان خیام را به دلیل عدم هماهنگی دیگر سازمان زیرمجموعه شهرداری در زمان ساخت این مسیر اعلام کرد.
در تهیه این گزارش، به یک واقعیت عریان دست یافتیم و آن، بیش از اختلاف موجود بین مدیران شهرداری بر سر برخی پروژه‌های شهری، این نکته بود که آیا مسوولان شهرداری در طرح احداث ۵۰ کیلومتری خطوط ویژه دوچرخه‌سواری، واقعا دغدغه حمل و نقل شهری و کاهش حجم ترافیک و بهره‌گیری از وسایل نقلیه پاک را دارند یا به دنبال آمار و بیلان کار می‌گردند؟ اگر اینگونه نیست، چرا از کنار مشکلاتی که به سادگی قابل حل هستند، این چنین بی تفاوت عبور می‌کنند؟
محمد غلامی
بررسی‌ها نشان می‌دهد؛ در دهه چهل و پنجاه، ۳۵ تا ۵۰ درصد از جابه جایی‌ها در قزوین با استفاده از دوچرخه صورت می‌گرفته که امروز، بنا به گفته معاون حمل و نقل ترافیک و شهرداری قزوین، این سهم به حدود ۳ درصد کاهش پیدا کرده است. آماری که با توجه به استفاده از دوچرخه به عنوان تفریح یا ورزش، خیلی هم نمی‌توان به قطعی و واقعی بودن آن دل بست.
دلایل مختلفی را می‌توان برای بی‌رغبتی شهروندان از استفاده از این وسیله عنوان کرد که ریشه در تغییرات اجتماعی، زیر ساخت شهری و مسائلی از این دست دارد.
یک کارشناس حوزه شهری، مشکلات فرهنگی را مهم‌ترین علت کاهش تمایل شهروندان به استفاده از دوچرخه می‌داند و به «فروردین امروز» می‌گوید: «ترغیب شهروندان به استفاده از دوچرخه نیاز به فرهنگ‌سازی دارد و این مهم باید به بطن جامعه تزریق شود و این کار، مطمئنا سال‌ها به طول می‌انجامد تا شهروندان بر ضرورت استفاده از این وسیله نقلیه واقف شوند.»
«محمد فقیهی»، استفاده مسوولان از دوچرخه را تاثیر گذارترین تبلیغ برای تشویق شهروندان در استفاده از دوچرخه می داند و می افزاید: «امروز با توجه به تغییرات گسترده تکنولوژی، مردم راحت طلب شده‌اند و باید کارهای فرهنگی بیشتری صورت بگیرد و نصب بنرهای تبلیغاتی و اقدامات این چنینی، نمی‌تواند تاثیرگذاری زیادی داشته باشد و استفاده مسوولین از دوچرخه می‌تواند سبب ترغیب کارمندان به بهره‌گیری از این وسیله شود.
وی از نگاه مسوولان به استفاده بانوان از دوچرخه و موتورسیکلت انتقاد می‌کند و حذف بانوان را، نادیده گرفتن حق ۵۰ درصد شهروندان در استفاده از این وسیله نقلیه می‌داند و با بیان اینکه، فراهم نبودن بسترهای شهری از دیگر عوامل عدم تمایل شهروندان به استفاده از دوچرخه است، اضافه می‌کند: «مسیرهای دوچرخه در قزوین برای هر نوع کاربری استفاده می‌شود به غیر از دوچرخه سواری، و این اتفاق به دلیل نداشتن متولی مشخصی است که باعث شده این مسیرها پس از افتتاح به حال خود رها شوند و نظارتی بر آنها نباشد.»
اما مدیرعامل سازمان حمل و نقل و ترافیک شهرداری قزوین، از تلاش این سازمان برای فراهم کردن بسترهای لازم برای شهروندان در کنار فرهنگ سازی خبر می‌دهد و به «فروردین امروز» می‌گوید: « براساس مطالعات صورت گرفته، شهر قزوین در کنار شهرهایی مانند «یزد و کاشان»، زمینه لازم را از لحاظ فرهنگی و شهری برای گسترش استفاده از دوچرخه دارا می‌باشد و بر همین اساس، سعی داریم سهم دوچرخه در حمل و نقل درون شهری در قزوین را به بیش از ۳ درصد کنونی افزایش بدهیم.»
«اسماعیل عرشیان»، با اشاره به برنامه شهرداری برای افزایش مسیر ویژه دوچرخه سواری از ۲۷ کیلومتر کنونی و رساندن آن به ۵۰ کیلومتر تا پایان سال ۹۴، می‌افزاید: «یکی از این پروژه‌ها، مسیر ۱۲ کیلومتری ویژه دوچرخه در جاده باراجین است که تا پایان سال ۹۳ به بهره‌برداری خواهد رسید.»
وی از پیگیری برای سرمایه‌گذاری بخش خصوص با مشارکت بانک‌ها به‌منظور احداث ایستگاه‌های مکانیزه دوچرخه در قزوین خبر می‌دهد و می‌گوید: « در همین خصوص، سال گذشته با چند شرکت خارجی نیز برای ساخت این جایگاه‌ها و دوچرخه‌هایی که متناسب با وِیژگی شرایط بانوان و آقایان باشد مذاکراتی انجام شده است.»
مدیرعامل سازمان حمل و نقل و ترافیک شهرداری، در عین حال با پذیرش مشکلات کنونی مسیرهای ویژه دوچرخه در قزوین، نصب سطل‌های زباله توسط سازمان پسماند شهرداری در برخی از این مسیرها، از جمله خیابان خیام و عدم برخورد ماموران پلیس راهنمایی و رانندگی با راکبان خودروهایی که اقدام به حرکت یا توقف در مسیرهای ویژه عبور دوچرخه می‌کنند را از جمله این مشکلات دانسته و معتقد است با مکاتبات صورت گرفته با مسوولین این سازمان‌ها، این مسایل حل خواهد شد.
عرشیان، وظیفه فرهنگ‌سازی را متوجه سازمان فرهنگی، ورزشی شهرداری می‌داند و می‌گوید: «سازمان حمل و نقل و ترافیک شهرداری، بروشورها و بنرهای تبلیغاتی لازم بدین منظور را تهیه کرده است، ولی مسوولیت نصب یا توزیع آنها بر عهده ما نیست. وی همچنین از برنامه دوچرخه‌سواری مدیران در هفته هوای پاک خبر داد که امسال این اتفاق به دلیل سردی هوا صورت نگرفته است»!
در حالی که مدیرعامل سازمان حمل و نقل و ترافیک، نصب بدون هماهنگی سطل‌های مکانیزه جمع‌آوری زباله را از مشکلات به وجود آمده در مسیرهای ویژه دوچرخه می‌داند. یکی از مسوولان سازمان مدیریت پسماند شهرداری، نصب سطل‌های زباله در مسیر ویژه دوچرخه در خیابان خیام را به دلیل عدم هماهنگی دیگر سازمان زیرمجموعه شهرداری در زمان ساخت این مسیر اعلام کرد.
در تهیه این گزارش، به یک واقعیت عریان دست یافتیم و آن، بیش از اختلاف موجود بین مدیران شهرداری بر سر برخی پروژه‌های شهری، این نکته بود که آیا مسوولان شهرداری در طرح احداث ۵۰ کیلومتری خطوط ویژه دوچرخه‌سواری، واقعا دغدغه حمل و نقل شهری و کاهش حجم ترافیک و بهره‌گیری از وسایل نقلیه پاک را دارند یا به دنبال آمار و بیلان کار می‌گردند؟ اگر اینگونه نیست، چرا از کنار مشکلاتی که به سادگی قابل حل هستند، این چنین بی تفاوت عبور می‌کنند؟
محمد غلامی
