او که از حدود سیزده سال قبل بدین سو به ترجمه روی آورده، تاکنون ۵کتاب منتشر شده و علاوه بر دو رُمان آماده چاپ، ۹داستان روسی به ترجمه او در انتشارات «سایه گستر قزوین» در انتظار انتشار است. آنچه در ادامه می‌خوانید، گپ و گفت «فروردین امروز» با این مترجم فعال و البته خوش‌آتیه است.
از خودتان بگویید و اینکه چه شد به ترجمه، آن هم ترجمه آثار کودک و نوجوان روسی به فارسی روی آوردید؟
از کودکی به مطالعه کتاب بسیار علاقه داشتم و گاهی هم شعر می‌گفتم. به کمک پدرم کتاب‌های مناسب سنم را مطالعه می‌کردم، اما در بزرگسالی به صورت اتفاقی در دانشگاه مترجمی زبان روسی را گذراندم و ناخودآگاه به این سمت کشیده شدم.
پدر شما از شاعران برجسته حوزه کودک و نوجوان است؛ چه شد که در چنین خانواده‌ای به جای شعر به ترجمه تمایل پیدا کردید؟
دلیلش این است که شعر یک استعداد ذاتی و خدادادی می‌خواهد که هر کسی نمی‌تواند از عهده آن برآید. باید شاعر به دنیا بیایی تا با شکوفاشدن این قریحه، در زمره شاعران درآیی. شعر آموختنی و اکتسابی نیست، اما ترجمه چیزی است که با مطالعه و قوی کردن زبان می‌توان مترجم شد. در عین حال ترجمه هم، شرایط و ضوابط خاص خودش را دارد؛ باید هم به زبان مبدأ و مادری و هم به زبان مقصد مسلط باشی. البته در مورد ادبیات کودک و نوجوان کار کمی سخت‌تر است و باید اصول ادبیات کودک و نوجوان و زبان کودک را خوب بدانی.
چه کتاب‌هایی در حوزه ترجمه از شما منتشر شده؟
تاکنون، ۵کتاب از ترجمه‌هایم در حوزه کودک و نوجوان شامل: «خفاش وارونه»؛ «جهان ما»؛ «دخترها و پسرهای سراسر دنیا»؛ «مرغ گل باقالی» و «کتابچه‌ی جالب» توسط انتشارت «شکوفه امیرکبیر» منتشر شده است.
الان کار منتشرنشده یا در حال ترجمه در دست دارید؟
بله، دو رمان نوجوان منتشرنشده دارم که ناشرهای مختلف به دلایل مختلف رد کردند. ۹کتاب در دست چاپ در انتشارات «سایه گستر» قزوین دارم که متاسفانه به دلایل مالی و گران بودن کاغذ هنوز منتشر نشده‌اند و امیدوارم به زودی مشکلات تمام ناشران حل شود و کارهای من هم چاپ منتشر شوند.
استقبال کودکان و نوجوانان ایرانی از آثار روسی چگونه است؟
فرقی نمی‌کند. در همه جای دنیا داستان‌های خوب و آموزنده و ارزنده طرفدار دارد. برای گروه‌های سنی پایین خیلی مطرح نیست که مربوط به کدام کشور و کدام زبان است. بیشتر خود مطلب یا داستان اهمیت ویژه دارد.
وضعیت ترجمه و انتشار کتاب را در شرایط اقتصادی موجود چگونه می‌بینید؟
شرایط ترجمه اصلا خوب نیست؛ همیشه نسبت به ترجمه ظلم شده است. مترجمان مبلغ چندانی دریافت نمی‌کنند، مخصوصا اگر کتاب‌های مناسب زبان خاصی در ایران نایاب باشد و خود مترجم قادر به تهیه آن از کشور مربوطه نباشد و ناشر کتاب را تهیه کند. متاسفانه ناشران کتاب کودک چند سالی است که در پی کتاب‌های نقاشی و رنگ‌آمیزی با یک مطلب و متن بسیار کوتاه هستند و به اصطلاح کتاب‌سازی می‌کنند.
اینها از مشکلات ترجمه است، اما به طور کلی شرایط اقتصادی نشر کتاب، چه در تالیف و چه در ترجمه در سال‌های اخیر اسفناک شده است. تیراژ کتاب‌ها به شدت پایین آمده و اگر تیراژ خیلی پایین باشد، نه ناشر سودی می‌برد و نه مترجم و نویسنده. بیشتر کتاب‌ها در حال حاضر ۵۰۰نسخه چاپ می‌شوند و این خیلی اسفناک و ناامیدکننده است.
در بخش نوجوان رمان های قابل توجهی چاپ می‌شود، اما برای گروه سنی کودکان بسیار کم است و ناشران هم کمتر به این گروه سنی بها می‌دهند؛ فقط همانطور که عرض کردم در حد رنگ‌آمیزی، آموزش و… . البته تاکنون کتاب‌های خوبی در گروه سنی کودکان منتشر شده، ولی نسبت به رمان نوجوان خیلی کمتر هستند.
و حرف آخرتان…
با توجه به وضعیت کاغذ و قیمت بالای تمام شده و عدم توانایی خرید قشرهای مختلف جامعه و در کنار آن در حال حاضر مشکل شیوع بیماری کرونا؛ به نظر من باید از تسهیلات دیجیتالی بهره گرفت و به قول معروف طرحی نو در انداخت!
همچنین ساختار نظرسنجی و ثبت بازخوردهای اجتماعی در حوزه انتشارات ایران به خصوص در ادبیات کودک بسیار ضعیف است و جایگاهی ندارد. باید راهکارهای مناسب و جدید تالیف و ترجمه تدوین و اجرایی شود وگرنه در آینده‌ای بسیار نزدیک شاهد ورشکستگی اکثر ناشران خواهیم بود.
از خودتان بگویید و اینکه چه شد به ترجمه، آن هم ترجمه آثار کودک و نوجوان روسی به فارسی روی آوردید؟
از کودکی به مطالعه کتاب بسیار علاقه داشتم و گاهی هم شعر می‌گفتم. به کمک پدرم کتاب‌های مناسب سنم را مطالعه می‌کردم، اما در بزرگسالی به صورت اتفاقی در دانشگاه مترجمی زبان روسی را گذراندم و ناخودآگاه به این سمت کشیده شدم.
پدر شما از شاعران برجسته حوزه کودک و نوجوان است؛ چه شد که در چنین خانواده‌ای به جای شعر به ترجمه تمایل پیدا کردید؟
دلیلش این است که شعر یک استعداد ذاتی و خدادادی می‌خواهد که هر کسی نمی‌تواند از عهده آن برآید. باید شاعر به دنیا بیایی تا با شکوفاشدن این قریحه، در زمره شاعران درآیی. شعر آموختنی و اکتسابی نیست، اما ترجمه چیزی است که با مطالعه و قوی کردن زبان می‌توان مترجم شد. در عین حال ترجمه هم، شرایط و ضوابط خاص خودش را دارد؛ باید هم به زبان مبدأ و مادری و هم به زبان مقصد مسلط باشی. البته در مورد ادبیات کودک و نوجوان کار کمی سخت‌تر است و باید اصول ادبیات کودک و نوجوان و زبان کودک را خوب بدانی.
چه کتاب‌هایی در حوزه ترجمه از شما منتشر شده؟
تاکنون، ۵کتاب از ترجمه‌هایم در حوزه کودک و نوجوان شامل: «خفاش وارونه»؛ «جهان ما»؛ «دخترها و پسرهای سراسر دنیا»؛ «مرغ گل باقالی» و «کتابچه‌ی جالب» توسط انتشارت «شکوفه امیرکبیر» منتشر شده است.
الان کار منتشرنشده یا در حال ترجمه در دست دارید؟
بله، دو رمان نوجوان منتشرنشده دارم که ناشرهای مختلف به دلایل مختلف رد کردند. ۹کتاب در دست چاپ در انتشارات «سایه گستر» قزوین دارم که متاسفانه به دلایل مالی و گران بودن کاغذ هنوز منتشر نشده‌اند و امیدوارم به زودی مشکلات تمام ناشران حل شود و کارهای من هم چاپ منتشر شوند.
استقبال کودکان و نوجوانان ایرانی از آثار روسی چگونه است؟
فرقی نمی‌کند. در همه جای دنیا داستان‌های خوب و آموزنده و ارزنده طرفدار دارد. برای گروه‌های سنی پایین خیلی مطرح نیست که مربوط به کدام کشور و کدام زبان است. بیشتر خود مطلب یا داستان اهمیت ویژه دارد.
وضعیت ترجمه و انتشار کتاب را در شرایط اقتصادی موجود چگونه می‌بینید؟
شرایط ترجمه اصلا خوب نیست؛ همیشه نسبت به ترجمه ظلم شده است. مترجمان مبلغ چندانی دریافت نمی‌کنند، مخصوصا اگر کتاب‌های مناسب زبان خاصی در ایران نایاب باشد و خود مترجم قادر به تهیه آن از کشور مربوطه نباشد و ناشر کتاب را تهیه کند. متاسفانه ناشران کتاب کودک چند سالی است که در پی کتاب‌های نقاشی و رنگ‌آمیزی با یک مطلب و متن بسیار کوتاه هستند و به اصطلاح کتاب‌سازی می‌کنند.
اینها از مشکلات ترجمه است، اما به طور کلی شرایط اقتصادی نشر کتاب، چه در تالیف و چه در ترجمه در سال‌های اخیر اسفناک شده است. تیراژ کتاب‌ها به شدت پایین آمده و اگر تیراژ خیلی پایین باشد، نه ناشر سودی می‌برد و نه مترجم و نویسنده. بیشتر کتاب‌ها در حال حاضر ۵۰۰نسخه چاپ می‌شوند و این خیلی اسفناک و ناامیدکننده است.
در بخش نوجوان رمان های قابل توجهی چاپ می‌شود، اما برای گروه سنی کودکان بسیار کم است و ناشران هم کمتر به این گروه سنی بها می‌دهند؛ فقط همانطور که عرض کردم در حد رنگ‌آمیزی، آموزش و… . البته تاکنون کتاب‌های خوبی در گروه سنی کودکان منتشر شده، ولی نسبت به رمان نوجوان خیلی کمتر هستند.
و حرف آخرتان…
با توجه به وضعیت کاغذ و قیمت بالای تمام شده و عدم توانایی خرید قشرهای مختلف جامعه و در کنار آن در حال حاضر مشکل شیوع بیماری کرونا؛ به نظر من باید از تسهیلات دیجیتالی بهره گرفت و به قول معروف طرحی نو در انداخت!
همچنین ساختار نظرسنجی و ثبت بازخوردهای اجتماعی در حوزه انتشارات ایران به خصوص در ادبیات کودک بسیار ضعیف است و جایگاهی ندارد. باید راهکارهای مناسب و جدید تالیف و ترجمه تدوین و اجرایی شود وگرنه در آینده‌ای بسیار نزدیک شاهد ورشکستگی اکثر ناشران خواهیم بود.
امید مهدوی
