اما چه عللی سبب می شود تا بنایی در برابر یک تغییر کوچک تاب نیاورد و فرو بریزد؟ چگونه می‌توان از این حوادث خطرناک پیشگیری کرد؟
بافت فرسوده؛ شبکه فرسوده آب
رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان، با اشاره به اهمیت توجه به مسئله فرونشست زمین به «فروردین امروز» می گوید:« آمارها نشان می‌دهد، عمده فرونشست ساختمان ها در بافت فرسوده رخ می‌دهد و این موید ضرورت توجه هر چه بیشتر به این بافت است.»
سید کاظم مجابی ادامه می دهد: «از آن جایی که نوع ساخت و سازهای ابتدایی در بافت فرسوده به گونه ای بوده که معابر در آن ها نفررو بوده و در گذر زمان با تغییرات انجام شده در این محدوده معابر ماشین رو شده‌است، به همین دلیل فشار وارد شده بر تجهیزات زیرساختی در سال‌های اخیر موجب بروز معضلاتی شده است.»
او با اشاره به علت اصلی فرونشست در بافت فرسوده، اضافه می‌کند:« به دلیل نفررو بودن معابر در بافت فرسوده، عمق استقرار تجهیزات خاص بوده به همین دلیل با ماشین رو شدن معابر این بافت و سست بودن خاک محدوده لوله‌های قدیمی، دچار شکستگی و نشتی شده و در دراز مدت فرونشست زمین رخ می دهد. فرسودگی شبکه آب و فاضلاب و همچنین تردد خودروهای سنگین به دلیل ساخت و سازهای متعدد در بافت، همگی از عواملی هستند که شکستگی لوله ها را به دنبال داشته است.»
رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان می‌افزاید: «این مسئله در بافت فرسوده حتی موجب فرونشست ساختمان های نوساز نیز می شود و می‌بایست راهکارهای جدی تری برای کاهش و یا توقف چنین رخداد هایی در بافت فرسوده را اجرا کرد.»
به گفته رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان، براساس طرح مصوب شده در شورای قبل، اداره آب و فاضلاب شهری موظف شد، تا طرح بازسازی و نوسازی شبکه آب و فاضلاب فرسوده در بافت را اجرایی کند.
او توضیح می دهد: «براساس این طرح مقرر شد تا بخشی از نیازهای مالی اجرای این طرح با افزودن تبصره‌ای در فیش آب شهروندان تا سقف ۳۰ درصد هزینه، از این محل تامین شده و در طرحی ۵ ساله به اجرا در بیاید.»
مجابی، در مورد دیگر عامل بروز پدیده فرونشست ساختمان‌ها، می‌گوید: «چاه های جذبی موجود در بافت فرسوده و خاک دستی و سست زمینی که بر آن ساخت و ساز صورت می گیرد، از دیگر دلایلی بود که باعث فرونشست زمین و ساختمان های این محدوده می شد. برای ساخت و ساز در بافت فرسوده نیاز به انجام کار مطالعاتی در حوزه استحکام خاک است که سازنده ساختمان را به سمت طراحی سازه ای مستحکم در برابر فرونشست راهنمایی کند، که متاسفانه این مسئله به دلیل هزینه بر بودن بسیار کم صورت می گیرد.»
رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان ادامه می دهد: «از سوی دیگر، بعضی اجرا کنندگان تاسیسات ساختمانی صلاحیت های لازم را ندارند، در صورتی که نیاز یک ساختمان مقاوم، اجرای پروژه از مرحله فونداسیون تا پایان کار توسط تیمی حرفه ای و ذیصلاح است.»
مجابی با اشاره به وضعیت کنونی نظارت ها، بیان می کند: « نظارت‌های صورت گرفته در بخش ساختمان سازی به صورت نظارت عالیه است؛ به این معنی که ناظر در زمانی خاص و کوتاه مدت، به سازه در حال ساخت سرکشی می کند، در حالی که ناظر باید از ابتدا تا انتهای ساخت یک سازه بر آن نظارت دقیق داشته باشد، همین مسئله موجب می شود که اجرای همه اصول ساختمان سازی به طور کامل انجام نشود. »
او بیان می‌کند: علاوه بر این که برخی سازندگان واحدهای مسکونی صلاحیت‌های لازم را ندارند و نظارت نیز مداوم و پیوسته نیست، مصالح مصرفی موجود در بازار نیز استانداردهای کافی را ندارد؛ درحالی که برای احداث یک بنای مقاوم نیاز داریم تا همه گزینه‌ها به صورت یکپارچه رعایت و از ورود مصالح ساختمانی غیراستاندارد به بازار جلوگیری شود.»
رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان، اشاره می‌کند:« با وجود تمام موارد مطرح شده، اولین عامل فرونشست در حال حاضر شبکه آب است و نیاز به احیا و بازسازی هر چه سریعتر آن امروز به شدت احساس می شود و لازم است، باز طراحی شبکه جدید به صورت جدی پیگیری و اجرایی شود.»
شورا به دنبال حل مشکلات بافت فرسوده
سعید دقیقی، رئیس کمیسیون شهرسازی شورای اسلامی شهر قزوین هم با اشاره به دلایل فرونشست ساختمان های مسکونی به «فروردین امروز» می‌گوید: «همان طور که در بررسی های انجام شده مشخص شد، فرونشست در بافت فرسوده و مناطق جنوب شهر امکان وقوع بیشتری دارد و این بدان معناست که سست بودن خاک این محدوده موجب بروز مشکلاتی نظیر فرونشست منازل مسکونی شده است.»
او ادامه می‌دهد:«سست بودن خاک موجب می شود که در فصول بارندگی سازه های ساخته شده بر آن دچار مشکل شده و فرونشست زمین در مناطق جنوبی شهر از جمله تبعات این وضعیت است. با این حال پیگیری های انجام شده از سوی مدیریت شهری می تواند به بهبود وضعیت بافت فرسوده کمک بسیاری کند تا ساکنان بافت فرسوده شهر قزوین بتوانند با نوسازی بافت، نسبت به مستحکم سازی بناهای خود اقدام کنند.»
این عضو شورای اسلامی شهر قزوین، به مشوق‌های نوسازی اشاره کرده و ادامه می‌دهد: «تخفیفاتی که از سوی شهرداری برای صدور پروانه ساخت و ساز و تراکم به صاحبان منازل مسکونی در بافت فرسوده اعطا می شود، از جمله مهمترین کمک هایی است که تاکنون انجام شده است. از دیگر اقداماتی که نیاز است تا در بافت فرسوده به صورت جدی پیگیری شود، بازسازی سیستم آب و فاضلاب در این محدوده است.»
او تصریح می کند: « با تعاملات صورت گرفته با شرکت آب و فاضلاب شهری قزوین، طرح اصلاح شبکه آب و فاضلاب در این محدوده به صورت جدی پیگیری می شود و برای تحقق این هدف نیاز به همکاری همه نهادهای ذی ربط در این حوزه داریم.برای بهبود وضعیت بافت فرسوده نیازمند اعطای امتیازاتی به مالکان این محدوده وجود دارد، که البته تاکنون شهرداری گام های بسیاری را برای آن برداشته است.»
به نظر می رسد؛ اجرای طرح‌های شتاب زده و توجه نداشتن به ویژگی های بافتی هر منطقه از شهر زمینه ساز بروز حوادث خطرناکی خواهد شد در حالی که با مطالعات یکپارچه و هم راستا از سوی همه نهادهای شهری، می توان از میزان بروز آن به میزان قابل توجهی کاست. فرونشست زمین در بافت فرسوده می‌تواند امروز هشدار یک بیماری مزمن باشد که اگر به آن توجه نشود، در دراز مدت بافت فرسوده را تبدیل به بافتی رو به نابودی خواهد کرد.
بافت فرسوده؛ شبکه فرسوده آب
رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان، با اشاره به اهمیت توجه به مسئله فرونشست زمین به «فروردین امروز» می گوید:« آمارها نشان می‌دهد، عمده فرونشست ساختمان ها در بافت فرسوده رخ می‌دهد و این موید ضرورت توجه هر چه بیشتر به این بافت است.»
سید کاظم مجابی ادامه می دهد: «از آن جایی که نوع ساخت و سازهای ابتدایی در بافت فرسوده به گونه ای بوده که معابر در آن ها نفررو بوده و در گذر زمان با تغییرات انجام شده در این محدوده معابر ماشین رو شده‌است، به همین دلیل فشار وارد شده بر تجهیزات زیرساختی در سال‌های اخیر موجب بروز معضلاتی شده است.»
او با اشاره به علت اصلی فرونشست در بافت فرسوده، اضافه می‌کند:« به دلیل نفررو بودن معابر در بافت فرسوده، عمق استقرار تجهیزات خاص بوده به همین دلیل با ماشین رو شدن معابر این بافت و سست بودن خاک محدوده لوله‌های قدیمی، دچار شکستگی و نشتی شده و در دراز مدت فرونشست زمین رخ می دهد. فرسودگی شبکه آب و فاضلاب و همچنین تردد خودروهای سنگین به دلیل ساخت و سازهای متعدد در بافت، همگی از عواملی هستند که شکستگی لوله ها را به دنبال داشته است.»
رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان می‌افزاید: «این مسئله در بافت فرسوده حتی موجب فرونشست ساختمان های نوساز نیز می شود و می‌بایست راهکارهای جدی تری برای کاهش و یا توقف چنین رخداد هایی در بافت فرسوده را اجرا کرد.»
به گفته رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان، براساس طرح مصوب شده در شورای قبل، اداره آب و فاضلاب شهری موظف شد، تا طرح بازسازی و نوسازی شبکه آب و فاضلاب فرسوده در بافت را اجرایی کند.
او توضیح می دهد: «براساس این طرح مقرر شد تا بخشی از نیازهای مالی اجرای این طرح با افزودن تبصره‌ای در فیش آب شهروندان تا سقف ۳۰ درصد هزینه، از این محل تامین شده و در طرحی ۵ ساله به اجرا در بیاید.»
مجابی، در مورد دیگر عامل بروز پدیده فرونشست ساختمان‌ها، می‌گوید: «چاه های جذبی موجود در بافت فرسوده و خاک دستی و سست زمینی که بر آن ساخت و ساز صورت می گیرد، از دیگر دلایلی بود که باعث فرونشست زمین و ساختمان های این محدوده می شد. برای ساخت و ساز در بافت فرسوده نیاز به انجام کار مطالعاتی در حوزه استحکام خاک است که سازنده ساختمان را به سمت طراحی سازه ای مستحکم در برابر فرونشست راهنمایی کند، که متاسفانه این مسئله به دلیل هزینه بر بودن بسیار کم صورت می گیرد.»
رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان ادامه می دهد: «از سوی دیگر، بعضی اجرا کنندگان تاسیسات ساختمانی صلاحیت های لازم را ندارند، در صورتی که نیاز یک ساختمان مقاوم، اجرای پروژه از مرحله فونداسیون تا پایان کار توسط تیمی حرفه ای و ذیصلاح است.»
مجابی با اشاره به وضعیت کنونی نظارت ها، بیان می کند: « نظارت‌های صورت گرفته در بخش ساختمان سازی به صورت نظارت عالیه است؛ به این معنی که ناظر در زمانی خاص و کوتاه مدت، به سازه در حال ساخت سرکشی می کند، در حالی که ناظر باید از ابتدا تا انتهای ساخت یک سازه بر آن نظارت دقیق داشته باشد، همین مسئله موجب می شود که اجرای همه اصول ساختمان سازی به طور کامل انجام نشود. »
او بیان می‌کند: علاوه بر این که برخی سازندگان واحدهای مسکونی صلاحیت‌های لازم را ندارند و نظارت نیز مداوم و پیوسته نیست، مصالح مصرفی موجود در بازار نیز استانداردهای کافی را ندارد؛ درحالی که برای احداث یک بنای مقاوم نیاز داریم تا همه گزینه‌ها به صورت یکپارچه رعایت و از ورود مصالح ساختمانی غیراستاندارد به بازار جلوگیری شود.»
رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان، اشاره می‌کند:« با وجود تمام موارد مطرح شده، اولین عامل فرونشست در حال حاضر شبکه آب است و نیاز به احیا و بازسازی هر چه سریعتر آن امروز به شدت احساس می شود و لازم است، باز طراحی شبکه جدید به صورت جدی پیگیری و اجرایی شود.»
شورا به دنبال حل مشکلات بافت فرسوده
سعید دقیقی، رئیس کمیسیون شهرسازی شورای اسلامی شهر قزوین هم با اشاره به دلایل فرونشست ساختمان های مسکونی به «فروردین امروز» می‌گوید: «همان طور که در بررسی های انجام شده مشخص شد، فرونشست در بافت فرسوده و مناطق جنوب شهر امکان وقوع بیشتری دارد و این بدان معناست که سست بودن خاک این محدوده موجب بروز مشکلاتی نظیر فرونشست منازل مسکونی شده است.»
او ادامه می‌دهد:«سست بودن خاک موجب می شود که در فصول بارندگی سازه های ساخته شده بر آن دچار مشکل شده و فرونشست زمین در مناطق جنوبی شهر از جمله تبعات این وضعیت است. با این حال پیگیری های انجام شده از سوی مدیریت شهری می تواند به بهبود وضعیت بافت فرسوده کمک بسیاری کند تا ساکنان بافت فرسوده شهر قزوین بتوانند با نوسازی بافت، نسبت به مستحکم سازی بناهای خود اقدام کنند.»
این عضو شورای اسلامی شهر قزوین، به مشوق‌های نوسازی اشاره کرده و ادامه می‌دهد: «تخفیفاتی که از سوی شهرداری برای صدور پروانه ساخت و ساز و تراکم به صاحبان منازل مسکونی در بافت فرسوده اعطا می شود، از جمله مهمترین کمک هایی است که تاکنون انجام شده است. از دیگر اقداماتی که نیاز است تا در بافت فرسوده به صورت جدی پیگیری شود، بازسازی سیستم آب و فاضلاب در این محدوده است.»
او تصریح می کند: « با تعاملات صورت گرفته با شرکت آب و فاضلاب شهری قزوین، طرح اصلاح شبکه آب و فاضلاب در این محدوده به صورت جدی پیگیری می شود و برای تحقق این هدف نیاز به همکاری همه نهادهای ذی ربط در این حوزه داریم.برای بهبود وضعیت بافت فرسوده نیازمند اعطای امتیازاتی به مالکان این محدوده وجود دارد، که البته تاکنون شهرداری گام های بسیاری را برای آن برداشته است.»
به نظر می رسد؛ اجرای طرح‌های شتاب زده و توجه نداشتن به ویژگی های بافتی هر منطقه از شهر زمینه ساز بروز حوادث خطرناکی خواهد شد در حالی که با مطالعات یکپارچه و هم راستا از سوی همه نهادهای شهری، می توان از میزان بروز آن به میزان قابل توجهی کاست. فرونشست زمین در بافت فرسوده می‌تواند امروز هشدار یک بیماری مزمن باشد که اگر به آن توجه نشود، در دراز مدت بافت فرسوده را تبدیل به بافتی رو به نابودی خواهد کرد.
عاطفه جهانبخش
