حضور زنان در شهر و میزان امنیتی که در فضای شهری احساس می کنند، دغدغه‌ای همیشگی است. تأمین آسودگی و دوری از هرگونه تهدید، معنای امنیت را دربرمی‌گیرد و به نظر می‌رسد که زنان در تردد از هر کوچه، خیابان و یا پل عابر پیاده‌ای در حال این پرسش از خود هستند که آیا فضای شهر برای آن‌ها از امنیت کافی برخوردار است؟
این موضوع در چند سال گذشته در شهر قزوین مورد بحث و بررسی قرار گرفته تا به شهری پویا و امن برای تمامی اقشار جامعه تبدیل شود و بررسی وضعیت امنیت زنان در سطح شهر سوژه‌ای با اهمیت است که می‌تواند از زوایای متفاوت به آن پرداخته شود.
* شهرسازی نوین و امنیت زنان
حسین بختیاری، معمار و کارشناس ارشد طراحی شهری در مورد شکل‌گیری و ساختار کلی شهرها به «فروردین‌امروز» می‌گوید: هسته اولیه شهرها در گذشته بنا به استفاده و عملکرد شهروندان تشکیل می‌شد و از آنجایی که عموما مردان، گروه پررنگ‌ترِ فعالیت‌های اجتماعی را رقم می‌زدند و حضور زنان در شهر کمتر بود، ساختار کلی شهرها بر پایه فرهنگ پدرسالار که ریشه کهنی در مسائل اجتماعی، فرهنگی و سیاسی کشورها دارد، شکل می‌گرفت، اما برنامه‌ریزی شهری امروز به طور ویژه‌ای به مسئله جنسیت در شهر توجه می‌کند.
او با بیان این که قلمروگرایی مرز بین فضای عمومی و فضای خصوصی را مشخص می‌کند یا همچنین نظارت در سطح شهر امکان بروز جرم را کاهش می‌دهد و می‌تواند در امنیت موثر واقع شود، می‌افزاید: زنان به عنوان یک شهروند حق دارند که بخواهند آزادانه از فضاهای عمومی استفاده کنند، اما برخی از مناطق شهری به علت اینکه تجاری نیستند و مغازه‌های کمی در آنجا وجود دارد مثل زیرگذر پل‌های عابر از جمله مکان‌هایی هستند که نظارت شهروندان بر آن‌ها کمتر است و زنان از رفتن به آن مکان‌ها خودداری می‌کنند، این موضوع نشان از آن دارد که شهرسازی متناسب با نیاز بانوان هنوز به درستی طراحی نشده است.
پژوهشی که سال۱۴۰۰ توسط فهیمه شکوه‌فر، دانشجوی دکتری تخصصی شهرسازی و همکارانش در خصوص چالش تفاوت جنسیتی و حق بر شهر در قزوین انجام شده نیز نشان می‌دهد که احساس عدم امنیت در زنان بیشتر از مردان است و زنان حق کمتری در اثرگذاری در ساماندهی شهری دارند که این مهم می‌تواند به‌دلیل پررنگ بودن نقش مردان در پست‌های مدیریتی شهر باشد.
* طراحان شهری نیازهای زنان را بشناسند
یک جامعه‌شناس و استاد دانشگاه هم در خصوص امنیت زنان در فضای شهری به «فروردین‌امروز» می‌گوید: مکان‌هایی در شهر وجود دارد که از زیرساخت‌های مناسب برخوردار نیستند و مورد حمایت شهرداری قرار نگرفتند که بنا به یک اصطلاح جامعه‌شناسی، این مکان‌ها پنجره شکسته محسوب می‌شوند و تقریبا از امنیت بی‌بهره‌اند.
زهرا طاهری با بیان اینکه در مناطق بالای شهر قزوین مشکلات زیرساختی کمتر است، توضیح می‌دهد: متاسفانه در مناطق پایین شهر زیرساخت‌ها وضعیت مطلوبی ندارد؛ به عنوان مثال روشنایی خیابان، کوچه‌ها و سرویس‌های بهداشتی پارک‌ها بسیار کم است؛ همچنین پل‌های هوایی که با بنرهای تبلیغاتی پوشانده و تبدیل به یک تونل ترسناکی شده از جمله عواملی هستند که امنیت زنان را در شهر به خطر انداخته و از طرفی وجود تعداد بالای خانه‌های مخروبه و تعداد کم دوربین‌های نظارتی؛ فضای ناامنی را نیز به وجود آورده است.
این استاد دانشگاه اضافه می‌کند: بهترین گزینه برای امنیت زنان و کودکان حضور گشت‌های نیروی انتظامی، افزایش دوربین‌های مداربسته در سطح شهر و توجه شهرداری به اماکنی است که زمینه ایجاد جرم را فراهم می‌آورد و تا زمانی که فضای کالبدی شهر و همچنین فضای اجتماعی شهر توسط متولیان امر امنیت پوشش داده نشود، امنیتی برقرار نخواهد شد.
طاهری در خصوص ایجاد شهر امن برای همه قشرهای جامعه نیز تاکید می‌کند: بنابراین بدون در نظر گرفتن حضور ویژه زنان در شهر نمی‌توان فضای شهر را برای قشر وسیع‌تر جامعه امن کرد و طراحان شهری و مسئولان باید نیازهای زنان و جایگاه آنان در شهر که دوشادوش مردان به فعالیت مشغول هستند را مورد بررسی قرار دهند تا شهروندان از احساس امنیت بیشتری در فضای شهری برخوردار شوند.
برای تهیه گزارشی جامع‌تر از نیروی انتظامی و معاونت شهرسازی و معماری شهرداری قزوین در مورد وضعیت عملکرد آن‌ها در زمینه امنیت زنان سوالاتی پرسیده شد که متاسفانه علی‌رغم پیگیری پاسخگو نبودند.
* قزوین، شهری بدون الگوی خانواده‌محور
اما رییس کمیسیون شهرسازی حقوق و املاک شورای اسلامی شهر قزوین در این خصوص نظرات متفاوتی دارد. مهری سادات تقوی می‌گوید: در طراحی فضاهای شهری باید به خواسته‌های شهروندان توجه ویژه‌ای کرد و این نکته را مدنظر قرار داد که نیاز زنان در جامعه با نیاز مردان بسیار متفاوت و ویژه‌تر است.
او توضیح داد: متاسفانه چون دیدگاه جامعه‌شناسانه و روانشناسانه در طراحی شهری قزوین وجود ندارد، این موضوع باعث ایجاد فضاهایی بدون الگوی خانواده‌محوری در شهر می‌شود.
این عضو پارلمان محلی قزوین ادامه می‌دهد: البته در بعضی از فضاهای شهری از جمله ترمینال‌ها، پارک‌ها و سعدالسلطنه قزوین اتاق‌های مادر و کودک طراحی شده ولی در خصوص روشنایی؛ قزوین تقریبا شهر خاموشی است و از آنجایی که بعضی از مناطق مثل مینودر دارای فضای تجاری در شهر نیستند و کلا مسکونی می‌باشند وجود مغازه‌های محلی در آن محدوده می‌تواند آن خیابان‌ها را از حالت سوت و کور خارج کند و تردد بیشتری صورت گیرد تا در آن ساعت از شب احساس ناامنی به وجود نیاید.
با آن‌چه ذکر شد می‌توان به این موضوع پی برد که امنیت جامعه وابسته به امنیت روانی و فکری زنان و مردان است و اگر زنان هم‌چنان در طراحی‌های شهری، شهروند درجه دو محسوب شوند، امنیت کل جامعه به دست نمی‌آید، بنابراین سوال این است که چه زمانی برنامه‌ریزان و مدیران شهری می‌خواهند از ظرفیت سازمان‌های خود برای ارتقای شاخص عدالت در توزیع امکانات شهری در افزایش امنیت فضاهای شهری استفاده کنند تا زنان بیش از این از نبود امنیت در جامعه رنج نبرند؟
