آبان ماه سال گذشته بود که در راستای اجرای بند نخست اصل ۱۱۰ قانون اساسی، رهبر جمهوری اسلامی ایران در نامه‌ای به رؤسای قوا، سیاست‌های کلی محیط زیست را ابلاغ کردند. در بخشی از این نامه بر پایش مستمر عوامل آلاینده آب، خاک و هوا و الزام به رعایت استانداردهای زیست محیطی در مقررات تاکید ویژه‌ای شد. حال قصد داریم که ببینیم در استان ما چه مقدار از این سیاست‌ها اجرا و چه مقدار از آن به فراموشی سپرده شده‌است؟
هوای پاک حداقل نیاز هر شهروند است؛ آلودگی هوا حتی اگر غلظت آن کم باشد به مراتب برای شهروندان خطرناک است. حتی برای شهروندانی که از بیماری‌های ریوی از جمله برونشیت رنج می‌برند، می‌تواند مرگبار هم باشد؛ بنابراین اینکه یک شهروند بتواند حداقل از کیفیت هوای شهر خود مطلع شود، ضروری‌است.
ایستگاه های سنجس آلودگی هوا به همین منظور توسط ادارات محیط زیست در سطح شهرها تعبیه می‌شوند. یکی از همین ایستگاه‌ها در خیابان ولیعصر دیده می‌شود؛ البته به دلیل نقص فنی، مدت‌هاست که میزان غلظت آلاینده‌ها را اشتباه نشان می‌دهد و انتظار می‌رود مسئولان نسبت به تعمیر آن اقدام کنند.
مازوت؛ همچنان سوخت نیروگاه رجایی
کمتر کسی است که نیروگاه حرارتی شهیدرجایی را ندیده باشد که در کیلومتر۲۵ آزادراه قزوین-کرج واقع شده‌است. این نیروگاه همواره به عنوان یک عامل مهم آلاینده‌ی هوا مورده بحث بوده؛ حتی اخیراً با توجه به تشدید انتشار گازهای آلاینده از دودکش آن، مورد توجه دادستان محترم نیز قرار گرفت. مصرف سوخت سنگین در این نیروگاه که در بیشتر روزهای سال به ویژه در نیمه دوم سال شاهد آن بودیم، تاثیرات نامطلوبی بر آب و هوای استان داشته، حتی به عقیده بسیاری از کارشناسان در تغییرات اقلیمی هم نقش داشته‌است.
معصومه ابتکار، رییس سازمان حفاظت محیط زیست در سفری که در مرداد ماه امسال به قزوین داشت، تاکید کرد که سوخت اصلی این نیروگاه گاز است و در روزهای آتی میزان مصرف سوخت مازوت در آن به صفر می‌رسد. همچنین در آذر ماه امسال سیاوش شمسی پور، مدیرکل حفاظت محیط زیست قزوین در جمع فعالان محیط زیست اعلام کرد که نیروگاه تحت هیچ شرایطی حق استفاده از سوخت سنگین را ندارد و در صورت مشاهده با آن برخورد می‌کنیم؛ اما چیزی که همیشه و به ویژه در نیمه دوم سال شاهد آن بوده‌ایم، مصرف سوخت سنگین در نیروگاه بوده که همواره موجب نارضایتی مردم است.
مصرف سوخت سنگین در نیروگاه باعث انتشار ذرات آلاینده در هوا و بدین ترتیب کاهش میزان بارندگی می‌شود. ذرات آلاینده‌ای که وارد هوا می‌شوند، ابرها را در واحدهای بسیار کوچک از حالت گاز به حالت مایع تبدیل می‌کنند که به آن ریزباری می‌گویند. این فرایند باعث کاهش بارش‌های طبیعی و فراوان می‌شود.
«دانیل روزنفلد» از جمله کسانی بود که توانست با استفاده از داده‌های ماهواره‌ای ثابت کند که آلودگی هوا با بارندگی رابطه عکس دارد؛ حتی می‌تواند میزان بارش‌ها را به صفر برساند. روزنفلد و همکاران او توانستند ثابت کنند که آثار این آلودگی‌ها می‌تواند به وسیله باد تا کیلومترها به اطراف منتقل شود.
سایت محمدآباد؛ بلای ساکنان
دفن غیربهداشتی پسماندها در سایت محمدآباد، واقع در شهرستان بویین زهرا و از طرف دیگرجاری شدن فاضلاب شهرک‌های صنعتی از جمله شهرک صنعتی لیا و تخلیه لجن تصفیه خانه‌ها در دل طبیعت، همواره از خطرناک‌ترین عوامل آلاینده آب و خاک استان بوده‌اند. وضعیت نابسامان پسماندها در سایت دفن پسماند محمد آباد، از گذشته همواره موجب ناراحتی مردمانی بوده که در نزدیکی آنجا زندگی می‌کنند. بوی نامطبوع ناشی از تولید گازهای سمی و تجمع حشرات موذی از جمله مگس‌ها تا فاصله چندکیلومتری این سایت از گذشته تاکنون یکی از مشکلات مردم محلی بوده‌است؛ اما این تازه قسمت خوب ماجراست! از نظر علمی شیرابه، یکی از خطرناک‌ترین فاضلاب‌هاست؛ حتی برخی اساتید معتقدند که شیرابه، خطرناک‌ترین نوع فاضلاب شناخته شده‌است. یک قطره شیرابه همچون بمبی خطرناک است که می‌تواند حجم زیادی از آب را به انواع بیماری‌ها آلوده کند.
این درحالی است که همه روزه حجم زیادی شیرابه ناشی از دفن غیربهداشتی پسماندها در سایت محمد آباد به اعماق زمین نفوذ کرده و سفره‌های زیرزمینی را آلوده می‌کند.
از یک سو، کشاورزان همان آب را از چاه‌های عمیق به بیرون کشیده و با استفاده از آن مزارع خود را آبیاری می‌کنند و از سوی دیگر هم کارخانجات موادغذایی از همان آب، پس از یک فیلتراسیون ساده که بخش زیادی از میکروب‌های آن را از بین نمی‌برد، برای تولید محصولات خود استفاده می‌کنند. انواع مسمومیت‌های غذایی و به ندرت ایجاد اختلالات ژنتیکی، بیماری‌های سرطانی و به دنیا آمدن نوزادان ناقص‌الخلقه از تاثیرات ناشی از مصرف این آب‌ها در بخش کشاورزی و صنایع غذایی هستند.
فقیر در فضای سبز
استان قزوین نظر به اینکه دارای واحدهای صنعتی زیادی است و از سوی دیگر با توجه به اینکه با گذشت زمان تعداد وسایل نقلیه موتوری در سطح شهر روزبه‌روز در حال افزایش است، نیازمند فضای سبز گسترده است؛ فضای سبزی که بتواند باوجوداین‌همه منابع آلاینده، در تامین هوای پاک شهروندان موثر واقع شود. سرانه‌ی فضای سبزبرای هرفرد ۵/۱مترمربع تعریف شده است و ما چیزی حدود ۱۸۵هکتار فضای سبز کمبود داریم تا به حد استاندارد برسیم.
قزوین از دیرباز به شهر باغستان‌ها معروف بوده است؛ باغستان سنتی قزوین محوراصلی تشکیل شهر و در حقیقت شاهرگ حیات آن است.
در ماه‌های پایانی سال گذشته شاهد بودیم که عده‌ای عامدانه نسبت به آتش زدن و قطع درختان بخشی از باغستان اقدام کرده‌بودند که بعداً مدعی شدند با مجوز شهرداری این‌کار را کرده‌اند.
به گفته محمدعلی حضرتی‌ها، مدیرکل میراث فرهنگی قزوین، ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که تخریب باغستان در روزهای اخیر در پی منافع مشترک یک نهاد اجرایی و تعدادی از مالکان باغ‌ها بوده‌است. به گفته او، این تخریب‌ها همگی با هدف تغییر کاربری زمین‌ها و ساخت واحدهای مسکونی انجام شده‌است.
نهادهای مدنی، دولتی‌ها و محیط زیست
حفظ محیط زیست و ایجاد توسعه پایدار بدون مشارکت مردم امکان پذیر نیست؛ از این رو دولت‌ها باید نهادهای مردمی را در صدر بنشانند و به آنان احترام گذاشته و بستری برای فعالیت امن آنان فراهم کنند؛ اما آنچه که امروز می بینیم، نگاه از بالا به پایین برخی مدیران بی‌تجربه به نهادهای مدنی و سازمان‌های مردم نهاد است. بیشتر اعضای تشکل‌های محیط زیست بدون هیچگونه چشم داشتی فعالیت می‌کنند؛ آن‌ها نه قصد کاندیداتوری در هیچ نوع انتخاباتی را دارند و نه قصد معروف شدن! آن‌ها فقط دلسوزهستند و قلبشان برای شهر و شهروندان می‌تپد؛ اما در بسیاری از مواقع به محض اینکه از وضعیت نابسامان محیط زیست استان انتقاد می‌کنند از سوی برخی مدیران دولتی مورد بی‌مهری و هجمه قرار می‌گیرند.
محمدعلی اشتریان
فعال محیط زیستی
