با در نظر داشتن منافع و مزایای بالقوه این تجربه گذار جمعیتی در کشور، جمعیت‌شناسان چنین ساختار جمعیتی را به پنجره یا هدیه جمعیتی تعبیر و اقتصاددانان نیز از آنان به عنوان سود جمعیتی یاد کرده‌اند. بالفعل شدن این سرمایه بالقوه، مستلزم شناخت درست از ویژگی‌ها و مزایای این جمعیت و امکانات و شرایط لازم برای استفاده از چنین موهبتی است.
با این همه، به باور صاحب نظران نه تنها از این هدیه یا سود جمعیتی در دو دهه گذشته بهره لازم برای کشور برده نشده است که عدم اتخاذ برنامه ریزی جامع و فارغ از شعار زدگی، فراوانی جمعیت جوان سبب ساز بروز مشکلات و آسیب های اجتماعی متعددی به جهت ناتوانی در تامین نیازهای جوانان؛ از تامین اشتغال تا فراهم کردن زمینه ازدواج و تشکیل خانواده شده است.
با تامل در وضعیت جوانان استان قزوین می توان به این نکته واقف گردید که با وجود کاهش درصد رشد جمعیت و نیز میزان مهاجرت از بیرون به استان، همچنان جوانان یک سوم جمعیت استان را تشکیل می دهند.
هر چند براساس آمارها، میانگین رشد جمعیت استان قزوین در سال ۹۰ به نسبت سال ۸۵ تنها یک درصد بوده است و جمعیت جوان از ۴۱۲ هزار و ۹۰۲ نفر معادل ۱۲/۳۶ درصد جمعیت استان در سال ۱۳۸۵ به ۳۸۷ هزار و ۳۱۲ نفر در سال به ۲۳/۳۲ درصد جمعیت استان در سال ۱۳۹۰ تنزل کرده است.
بررسی آمار جمعیت جوان استان قزوین در سال ۱۳۹۰ گویای این واقعیت است که ۱۰۵ هزار و ۳۵۴ نفر معادل ۲۷٫۲۰ درصدسن ۱۵ تا ۱۹ سال، ۱۳۷ هزار و ۸۴۰ نفر معادل ۳۵٫۵۹ درصد سن ۲۰ تا ۲۴ سال و ۱۴۴ هزار و ۱۱۸ نفر معادل ۳۷٫۲۱ درصد سن ۲۵ تا ۲۹ سال دارند.
اما با این وجود؛ تازه‌ترین نتایج به دست آمده از آمارگیری شاخص‌های عمده نیروی کار در جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر کشور، گویای آن است که استان قزوین با ۱۴ درصد در کنار استان‌های کرمانشاه، لرستان و چهارمحال و بختیاری، جزو چهار استان پیشتاز کشور در نرخ بیکاری هستند و سهم جوانان در این میان، بیش تر از ۷۰ درصد متقاضیان کار است. جوانان جویای کاری که نزدیک به دو سوم آنان، از تحصیلات عالی، از فوق دیپلم تا دکتری برخوردارند.
بیکاری، نگرانی فزاینده جوانان
وضعیت نگران کننده بیکاری و فقر اقتصادی جوانان به حدی است که یکی از نمایندگان استان در مجلس تاکید می کند که، در زمینه رفع مشکل اشتغال، شرمنده مردم هستیم و باید تلاش کنیم در حد توان بحث اشتغال جوانان به خصوص افراد تحصیل‌کرده را حل کنیم.
داود محمدی با تاکید بر اینکه بایستی این مساله در همکاری دولت و مجلس حل شود، در باره حجم بیکاری جوانان در استان نیز می گوید: «تا به امروز، حدود ۲۹۰۰ تقاضای کار با مدرک لیسانس و فوق‌لیسانس دردفتر من ثبت شده که نشان از ظرفیت افراد تحصیل‌کرده بیکار دارد.»
وی با اظهار نگرانی از وضعیت شکننده اشتغال کنونی در وضعیت استان، می افزاید: «تلاش کرده‌ایم تا با تثبیت وضعیت اشتغال شرکت‌ها و کارخانجات از بیکاری افراد جلوگیری کنیم، اما در سال گذشته وضعیت ۷۸ شرکت نامساعد بود که اگر رسیدگی نمی‌شد ۸ هزار نفر بیکار می‌شدند.»
یک کارشناس اجتماعی، افزایش شمار جوانان فارغ التحصیل از دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی را یک فرصت و در عین حال تهدید در صورت عدم فراهم آوردن زمینه اشتغال آنان می داند.
محمد محمدزاده می گوید: «یکی از مهم ترین موضوعات مربوط به آمارهای جمعیتی کشور در حال حاضر رشد قابل توجه جوانان فارغ التحصیل دانشگاهی است به نحوی که افراد دارای تحصیلات دانشگاهی در سال ۸۵ بالغ بر ۳ میلیون و ۶۱۲ هزار نفر بودند که در سال گذشته فقط در بخش مردان به بیش از ۵ میلیون و ۴۷۴ هزارنفر بالغ شده است.»
وی می افزاید: «همچنین در سال ۹۰ جمعیت زنان دارای تحصیلات دانشگاهی به میزان ۵ میلیون و ۲۳ هزار نفر اعلام شده است که روند افزایش تعداد فارغ التحصیلان دانشگاهی مرد و زن در سال های گذشته نشان دهنده باقی ماندن ترافیک کارجویان در ورود به بازار کار است چرا که عقیده بسیاری از کارشناسان بازار کار، دولت در سال های اخیر با اینکه تلاش هایی را برای ایجاد فرصت های شغلی جدید انجام داد، اما مجموعا چندان موفقیتی در این کار حاصل نشد.»
محمدزاده معتقد است: «دولت باید از این فرصت نهایت استفاده را ببرد. امروز نزدیک به دو سوم از متقاضیان کار، دارای تحصیلات دانشگاهی هستند و با ظرفیت سازی می توان از این امکان بالقوه در رشد و توسعه کشور بهره برد. اما اگر چنانچه دولت موفق به کاهش بیکاری در کشور و در نتیجه اشتغال موج جمعیت بیکار که عمدتا از میان جوانان هستند، نشود طبعا با چالش های متعددی در جامعه روبرو خواهد شد.»
ازدواج، چالشی جدی در جامعه
بیکاری و فقر اقتصادی، تنها یکی از مشکلات جوانان است. مشکلی که سبب دوری جستن آنان از ازدواج و تشکیل خانواده نیز شده است. کاهش ازدواج در سال های اخیر در سطح استان در حالی زنگ خطر را برای مسوولان به صدا درآورده است که فروپاشی خانواده ها به ویژه در سال های اولیه ازدواج، به یک بحران اجتماعی تبدیل شده است.
معاون جوانان اداره‌کل ورزش و جوانان استان با تایید کاهش چشم‌گیر ازدواج جوانان استان در سال‌های اخیر، می گوید:«آمار طلاق از سال ۸۵ تا‌کنون رشد ۱۰ در‌صدی را در استان داشته است که نگران کننده است و باید برای برطرف کردن این معضل در بین جوانان اقداماتی صورت گیرد.»
مهران قاسمی قزوین با تاکید بر ارائه راهکارهایی برای ترغیب جوانان به ازدواج تصریح می کند: «برای اینکه جوانان به ازدواج ترغیب شوند باید امکانات تفریحی، رفاهی و اشتغال را مهیا کرد تا جوانان با آرامش بتوانند تشکیل خانواده دهند.»
وی با اشاره به اینکه سازمان‌های مردم نهاد (سمن‌ها) می‌توانند در برطرف کردن بسیاری از معضلات جوانان مثمرثمر باشند، می افزاید: سمن‌ها می‌توانند برای کاهش آمار طلاق و افزایش ازدواج‌ها در بین جوانان فعالیت‌های فرهنگی مناسبی انجام دهند و و با آسیب‌شناسی مشکلات ازدواج جوانان استان، فعالیت‌های خود را در این حوزه افزایش دهند.»
جوانان، تدبیری تازه باید
مشکلات جوانان، فارغ از آنکه توسط مسوولان دیده شود یا آنکه چون دولت گذشته، فعالیت ها در این خصوص به طرح نا فرجام، وام های خود اشتغالی و… محدود بماند لزوما باید در سطحی کلان مورد بررسی و برنامه ریزی قرار گیرد. به باور کارشناسان، نخستین مشکل جوانان اشتغال است. فراهم آوردن زمینه تولید در کشور، رفع مشکلات عدیده بخش صنعت و برداشتن موانع متعدد ناشی از تحریم های ظالمانه فرا روی بخش صنعتی و بازرگانی کشور می تواند زمینه به حرکت درآوردن بخش صنعت را مهیا سازد. در صورت تحقق چنین وضعیتی، با خروج کشور از رکود اقتصادی، می توان امیدوار بود از پدیده «تورم جوانی» به عنوان یک فرصت طلایی برای کشور، نهایت استفاده را برای توسعه در بخش های مختلف برد.
صاحب نظران تاکید دارند؛ حل مشکل اشتغال در کشور، نه تنها رشد طلاق را متوقف خواهد کرد که انگیزه دوچندانی را برای جوانان به منظور تشکیل خانواده ایجاد خواهد کرد. موضوعی که می تواند سهم بسزایی در کاهش آسیب های اجتماعی و نیز پیشگیری از وقوع بحران های اجتماعی ایفا کند. در این صورت است که دیگر شاهد آن نخواهیم بود که فارغ التحصیلان دانشگاهی با مدرک کارشناسی و کارشناسی ارشد، برای دستیابی به شغل، در فرم تقاضای کار، میزان تحصیلات خود را زیر دیپلم بنویسند، یا قهرمان پارولینگ آسیا، در تلاش برای گذران زندگی و معیشت خود، تن به دستفروشی در خیابان های قزوین دهد.
سعید الهی
