اول؛ سطح بالای تبلیغات محیطی در سطح شهر و اختصاص بیلبوردها، عرشه‌ها و فیکسچرهای سطح شهر به تبلیغ کاندیداها و ائتلاف‌های متعدد. دوم؛ رکود نسبی ساخت و ساز و درگیری بخشی از شهروندان با مساله ساخت و ساز شهری از یک طرف و حضور ۹ هزار مهندس مرتبط با ساختمان و مساله اشتغال آنها از طرف دیگر و سوم؛ حجم بالای عملیات عمرانی در سطح شهر که به نوعی این مساله را به ذهن متبادر می‌کند که مهندسان عضو سازمان در انجام این تغییرات دخیلند.
اگرچه از آغاز رایزنی‌های افراد و گروه‌ها برای کاندیداتوری تا پایان رای‌گیری و اعلام نتایج، فرآیند سه‌ماهه طی شده کوتاه به‌نظر می‌رسید، اما با وجود برخی گمانه‌زنی‌ها، تغییرات اساسی در این دوره از انتخابات اتفاق افتاد. مهمترین تغییرات ساختاری در این دوره را می‌توان در بخشنامه ابلاغی وزارت راه و شهرسازی در خصوص ممنوعیت کاندیداتوری اعضای شوراها، کارمندان وزارت کشور و شهرداری‌ها برای حضور در انتخابات عنوان کرد.
پیش از بخشنامه مذکور، گمانه‌زنی‌ها بر احتمال پیروزی مجدد هیات مدیره فعلی صحه می‌گذاشت، ولی با توجه به آیین‌نامه انتخابات درخصوص ارائه مدرک کارشناسی پیوسته مرتبط با گروه‌های هفت‌گانه، دو نفر از اعضای فعلی از حضور بازماندند. این امر بارقه‌های امید را در میان سایر کاندیداها ایجاد کرد تا بتوانند از روزنه ایجاد شده استفاده کنند.
همچنین اعتراض اعضای فعلی هیات مدیره به بخشنامه وزیر و رایزنی‌های آنان به جایی نرسید و بر این اساس، از میان اعضای هیات مدیره فعلی، دو عضو شورا، شهردار دانسفهان و مدیرعامل سازمان همیاری شهرداری از سمت خود استعفا کردند، اما فقط با استعفای علی فرج‌زاده‌ها موافقت شد و مهندس علی فرخزاد که از نگاه موافقان به‌عنوان «پدر» سازمان و از نگاه مخالفان «پدرخوانده سازمان» محسوب می‌شد، نتوانست به این کارزار وارد شود.
ماجرایی که پایان ندارد !
اما این پایان ماجرا نبود؛ منتقدان هیات مدیره فعلی که در قالب انجمن صنفی معماری و تعاونی مسکن نظام مهندسی بارها مخالفت خود را با روند فعلی مدیریت اعلام کرده بودند با ایجاد «ائتلاف ۶۶درصد» وارد رقابت برای کسب کرسی‌های هیات مدیره شدند. اعضای این جنبش اعتقاد داشتند که تنها ۳۴درصد اعضا از امکانات صنف خود برخوردار می‌شوند و حق ۶۶درصد تضییع می‌شود.
«ائتلاف بزرگ» یا همان حامیان هیات مدیره فعلی با حضور دو بانوی کاندیدا اقدام به سنت‌شکنی کرد. حضور پنج عضو قدیمی هیات مدیره در این ائتلاف، امضای مهندس فرخزاد به عنوان فردی تاثیرگذار روی بروشورهای تبلیغاتی و اعلام حمایت وی از ائتلاف بزرگ، بیانگر پشتوانه این گروه بود.
ائتلاف «تدبیر و تحول» با شعار «ز تدبیر، تحول بیاید پدید» به انتخابات ورود کرد. حضور کاندیداها و افرادی که سابقه دوستی با «پدر» یا «پدرخوانده» سازمان را داشتند این شائبه را ایجاد نمود که این افراد، تیم سایه یا بدیل ائتلاف بزرگ خواهد بود، اما حمایت این ائتلاف از برخی مخالفان، این تعبیر را سبب شد که این گروه اگر به دنبال «تبدیل معاند به مخالف» نباشد قطعا به‌دنبال جذب موافقان و «تبدیل مخالف به موافق» است حتی اگر از خطوط قرمز گذشتگان عبور کند.
اما ائتلاف سوم که می‌خواست «به تغییر، فراگیر شود» با حمایت از دوکاندیدای ائتلاف بزرگ و حضور نیروهایی جوان و متخصص وارد کارزار شد. کسب آرای بالا به خصوص در رشته نقشه برداری، نشانه کار تشکیلاتی فراگیران و استفاده آنها از سرمایه اجتماعی کاندیداهاست.
مشارکت ۳۵ درصدی مهندسان
با اعلام نتایج آرا و تایید سلامت انتخابات توسط هیات اجرایی، به نظر می‌رسد علی‌رغم بهره‌گیری تمام گروه‌ها و کاندیداها از ابزارهای تبلیغی محیطی و مجازی و فیزیکی تنها حدود ۳۵درصد واجدین شرایط در انتخابات شرکت کردند، این در حالی است که به‌طور مثال در استان مازندران بیش از ۵۰درصد مهندسان در این فرآیند شرکت کردند. یا براساس اظهار مدیرکل راه و شهرسازی استان خوزستان «مشارکت مهندسان در این دوره، ۱۰۰درصد افزایش داشت.»
شاید یکی از دلایل کاهش مشارکت مهندسان را فضای تخریب ایجاد شده دانست؛ جوی که گاه برای کسب این کرسی به فضاهای خصوصی کشیده شد و فضای افشاگری علیه هم را دامن زد. در این میانه، بخشی از رای‌دهندگان ترجیح دادند رای خود را پیش از شروع فرآیند رای‌گیری ابراز کرده و به بقیه اعلام نمایند که به‌رغم تبلیغات گسترده افراد و ائتلاف‌ها، مهندسان سعی می‌کنند از میان شایستگان انتخاب کنند؛ حتی اگر از یک گروه نباشند.
تحلیلی بر ترکیب و نتایج آرا
در نهایت نتایج انتخابات این دوره از چند جهت حایز اهمیت است:
۱- اگر در دوره پیشین شخص اول منتخبان گروه عمران با ۲۳۵۱ رای و آخرین فرد گروه با ۸۸۹ رای وارد هیات مدیره شدند و فاصله ۳برابری آنها بیانگر قدرت تاثیر‌گذاری هر کدام بر روند سازمان بود؛ در این دوره، اولین فرد منتخب با ۸۸۲ رای و چهارمین فرد منتخب یا به عبارت دیگر آخرین فرد با ۷۹۷ رای در رشته عمران وارد هیات مدیره خواهند شد. این امر بیانگر این است که منتخبان این دوره از نظر انتخاب‌کنندگان تفاوت زیادی ندارند؛ لذا در مناسبات قدرت بر یکدیگر برتری قابل توجهی نخواهند داشت.
۲- شاید بتوان گفت علی فرج‌زاده‌ها، مدیرعامل مستعفی سازمان همیاری شهرداری اگرچه در مقایسه با دوره گذشته خود تعداد رای کمتری آورده، ولی با اختلاف بیش از دو برابر با رقیب، موازنه قدرت را به نفع خود تغییر داده است. وی با کسب ۱۵۴۴ رای نه تنها بیشترین رای را در گروه مکانیک به دست آورد که توانست بیشترین رای را در میان سایر رشته‌ها نیز به خود اختصاص دهد. با این وجود منتخب اول مهندسان نتوانست به رکورد ۲هزار و سیصد رای دوره پیش علی فرخزاد دست یابد.
۳- فرشته محمد‌بیگی، اولین بانوی راه‌یافته به هیات مدیره نظام مهندسی توانست با کسب یکهزارویکصد‌و‌هفده رای و با اختلاف یکصدوهیجده رای در گروه برق به هیات مدیره وارد شود. از سوی دیگر، از نظر تعداد کسانی که به او اعتماد کردند، وی پس از علی فرج‌زاده‌ها، دومین فرد پیروز در این رقابت درون سازمانی است. حضور تنها زن بازرس آسانسور کشور در هیات مدیره می‌تواند نوید بخش روزهای بهتری برای تحقق مطالبات بیش از دوهزار بانوی مهندس باشد.
۴- تحلیل آرای مهندسان بیانگر این واقعیت است که رای‌دهندگان ترجیح دادند به جای انتخاب یک ائتلاف، به صورت تلفیقی دست به انتخاب بزنند. حضور ۵ نفر از کاندیداهای ائتلاف بزرگ و ۵ نفر از کاندیداهای ائتلاف فراگیر و کسب رتبه‌های اول و دوم میزان آرا توسط دو کاندیدای مشترک بین این دو ائتلاف، احتمال چانه‌زنی و تلفیق آرا بین آنها را بالا خواهد برد. از طرف دیگر راهیابی دو کاندیدای ائتلاف تدبیر و تحول به هیات مدیره نیز نشان از تقویت وجهه تحول‌خواه دارد.
نتیجه‌گیری؛ تغییر با تکیه بر تجربه
در اولین نگاه به ترکیب منتخبین هیات مدیره می‌توان کار این دوره را سخت ارزیابی کرد. از آن‌جا‌که تفاوت روش مدیریتی منتخبان هر ائتلاف ماهیتی متفاوت دارد، احتمال تکیه منتخبان بر مواضع مشترک حداقلی بالاست که در این صورت فرصت‌های بیشتری برای نظام مهندسی گشوده خواهد شد. همچنین به‌طور طبیعی هر گروه در درون هیات مدیره رفتار سایرین را رصد خواهد نمود و اجازه بروز روش‌های منفی استفاده از قدرت و بروز فساد را از سایرین سلب خواهد کرد.
این امر از این سو حایز اهمیت است که منتقدان روند فعلی یا همان جنبش ۶۶ درصد یکی از نقاط ضعف این دوره را ادعای استفاده از رانت قدرت، عدم شفافیت سیستم مالی سازمان و اعمال نفوذ در دستیابی به پروژه‌های بزرگ عنوان می‌کردند. این دوره بهترین زمان برای پاسخ به این پرسش است که آیا با وجود ترکیب ناهمسان هیات مدیره، نگرانی ائتلاف ۶۶ درصد از بروز برخی مشکلات در سازمان کنترل خواهد شد؟
در پایان باید گفت؛ نظام مهندسی ساختمان در دوران رکود ساخت و ساز وارد فاز جدیدی شده است که می‌توان از آن به دوره تغییر با تکیه بر تجربه تعبیر کرد و حضور نیروهای جوان‌تر می‌تواند امکان بروز خلاقیت را در خانه دوم مهندسان فراهم آورد.
مهدیه‌السادات میرناصری
کارشناس‌ارشد مرمت و احیای بناها و بافت‌های تاریخی
