با وجود آنکه برخی استان‌ها شاید خوشنویسی را در اولویت‌های فرهنگی خود ندانند، قزوین به‌عنوان پایتخت خوشنویسی ایران، نیازمند راهبردی مشخص برای حمایت از این هنر است. در همین راستا، گفت‌وگویی داشتیم با استاد «کمال سلیمانی‌نیا»، عضو شورای انجمن خوشنویسان قزوین و از اساتید برجسته این حوزه، تا از چالش‌ها، فرصت‌ها و آینده این هنر در قزوین بیشتر بدانیم.
منتقدان برخی معتقدند خوشنویسی صرفاً یک فن است، نه یک هنر. دیدگاه شما در این باره چیست؟
خوشنویسی، یک هنر اصیل و دارای هویت است و تقلیل آن به یک مهارت فنی، بی‌انصافی محض است. شاید بتوان نگارش خودکاری را یک فن دانست، اما خوشنویسی که ریشه‌ای چندصدساله دارد، فراتر از یک مهارت معمولی است. کسی که در این هنر به جایگاهی می‌رسد، سال‌ها تمرین و ممارست می‌کند، در حالی که بسیاری از فنون را می‌توان در چند سال به سطح استادی رساند.
این هنر نه‌تنها جنبه زیبایی‌شناسی دارد، بلکه دارای بار عرفانی و معنوی است. خوشنویسی ارتباط عمیقی با عرفان، ادبیات و نگارش آیات قرآن دارد. همین ویژگی‌هاست که خوشنویسان را به درجاتی از تزکیه نفس می‌رساند که در کمتر هنری دیده می‌شود.
برخی بر این باورند که خوشنویسی در گذر زمان به سمت یکنواختی رفته و همه خوشنویسان مشابه یکدیگر می‌نویسند. چگونه می‌توان در این هنر نوآوری ایجاد کرد؟
نوآوری نیازمند شناخت عمیق از سنت‌های خوشنویسی و درک تاریخ آن است. برای مثال، سیاه‌مشق یکی از قالب‌هایی است که ظرفیت بالایی برای خلق فرم‌های تازه دارد. با بازی در ترکیب‌بندی‌ها و پیچیدگی‌های خطوط، امکان خلق سبک‌های جدید وجود دارد.
همچنین نقاشی‌خط به‌عنوان یکی از شاخه‌های نوین خوشنویسی، با بهره‌گیری از رنگ، بافت و متریال‌های متنوع، بستری برای نوآوری فراهم کرده است. البته برای موفقیت در این مسیر، هنرمند باید شناختی کامل از هر دو حوزه نقاشی و خوشنویسی داشته باشد. در غیر این صورت، اثر نهایی نه خوشنویسی خواهد بود و نه نقاشی، بلکه تنها ترکیبی ناموزون از این دو خواهد شد.
با توجه به اینکه قزوین پایتخت خوشنویسی ایران است، اما در سیما و منظر شهری آن این هویت چندان مشهود نیست. چه اقداماتی می‌توان انجام داد تا این جایگاه در ظاهر شهر نیز نمایان شود؟
بی‌تردید شهرداری‌ها و نهادهای مرتبط مسئولیت بزرگی در این زمینه دارند. یکی از مهم‌ترین ابزارهای نمایش هویت فرهنگی یک شهر، المان‌های هنری در مبلمان شهری است. متأسفانه ایده‌هایی مانند «کریدور خوشنویسی» که قرار بود در یکی از بوستان‌های شهر اجرا شود، هیچ‌گاه عملی نشد. چنین پروژه‌هایی می‌توانند جایگاه قزوین را به‌عنوان پایتخت خوشنویسی تثبیت کنند.
یکی دیگر از موارد مهم، ساماندهی تابلوهای شهری است. تنوع خطوط و طراحی‌های ناموزون در تابلوهای فروشگاه‌ها، نه‌تنها نظم بصری شهر را بر هم می‌زند، بلکه جلوه‌ای نامناسب از شهری که مهد خوشنویسی است ارائه می‌دهد. استفاده از خطوط اصیل خوشنویسی در تابلوهای شهری، مجسمه‌های استادان برجسته و همچنین طراحی المان‌های مدرن خوشنویسی با متریال‌های متنوع می‌تواند بر هویت هنری قزوین تأکید کند.
قزوین چه نقشی در شکل‌گیری و ارتقای جشنواره‌های خوشنویسی داشته است؟
قزوین همواره نقش محوری در برگزاری مهم‌ترین رویداد خوشنویسی کشور یعنی دوسالانه خوشنویسی ایران داشته است. این جشنواره از سال۱۳۸۹ تاکنون در هفت دوره متوالی برگزار شده و همواره میزبان بزرگ‌ترین هنرمندان این حوزه بوده است. اهمیت این رویداد چنان است که هر دوره آن به نام یکی از بزرگان خوشنویسی ایران نام‌گذاری می‌شود، که خود نشان از احترام و ارزش‌گذاری به میراث این هنر دارد.
انجمن خوشنویسان قزوین چه فعالیت‌هایی در راستای حفظ و ترویج این هنر انجام داده است؟
انجمن خوشنویسان قزوین در سال۱۳۵۰ به همت استاد فقید «ابوالحسن محصص مستشاری» تأسیس شد و از همان ابتدا نقش مهمی در تربیت نسل‌های جدید خوشنویسان داشته است. این انجمن در سال‌های اخیر موفق شده رتبه برتر کشوری را در سال‌های ۱۳۹۷، ۱۳۹۸ و ۱۴۰۲ کسب کند.
این انجمن سالانه سه دوره آزمون ادواری از سطح مقدماتی تا ممتاز، دو دوره فوق ممتاز و یک دوره استادی برگزار می‌کند. علاوه بر این، برنامه‌های حضوری‌نویسی متعدد، اجرای سه دوره طرح استعدادیابی در مدارس استان و برگزاری کارگاه‌های آموزشی، از دیگر فعالیت‌های این مجموعه است.
صحبت پایانی؟
از مسئولان استان درخواست دارم توجه ویژه‌ای به هنر خوشنویسی داشته باشند. بارها اعلام کرده‌ایم قزوین به عنوان پایتخت خوشنویسی ایران، فاقد یک مکان مناسب و درخور برای فعالیت‌ها و آموزش هنر خوشنویسی است و کلاس‌های کوچک پاسخگوی نیاز علاقه‌مندان به این هنر نیست.
اخیراً استاندار قزوین طی دیداری با «عباس پارس‌مهر» استاد پیشکسوت خوشنویسی قزوین، قول مساعدت برای رفع این مسئله را دادند.
همچنین خانواده‌ها فرزندان خود را به یادگیری هنر خوشنویسی تشویق کنند و دانش‌آموزان نیز مهارت خط خوش به ویژه خط تحریری را کسب نمایند.
خوشنویسی در قزوین تنها یک هنر نیست؛ بلکه بخشی از هویت فرهنگی این سرزمین است. حمایت از این هنر، تنها به معنای حفظ سنت‌های گذشته نیست، بلکه راهی برای تداوم یک فرهنگ دیرینه و معرفی آن به جهان است. آینده این هنر، در گرو نگاه مسئولان و دستان توانمند هنرمندانی است که دل در گرو این میراث گران‌بها دارند.
