اما با آغاز بهره‌برداری تدریجی از راهآهن، خطوط ریلی تهران- میانه در سال۱۳۱۸ به قزوین رسید و با افتتاح ایستگاه راهآهن در جنوب شهر، صدای بوق حرکت لوکوموتیوها در شهر قزوین طنین‌انداز شد. ۸۱سال پس از افتتاح این ایستگاه و برخورداری قزوینی‌ها از خطوط ریلی برای استفاده در سفرهای برون شهری، مسئولان این استان هنوز در پی افزودن بر این خطوط و بهره‌گیری از خطوط دیگر از جمله «مترو» در این سفرها هستند.
* مترو، ایجاد انتظار در افکار عمومی
بیش از ۱۵سال است که مسئولان شهری و استانی از انتقال خط متروی هشتگرد به قزوین می‌گویند؛ خطوط ریلی که تهران را به قزوین متصل کند و باری از دوش حمل و نقل بین استانی قزوین بردارد. به گفته مسئولان محلی، «قرارگرفتن قزوین در مسیر ۶استان مهم و پر رفت‌وآمد کشور، انتقال سالانه بیش از ۵/۳میلیون نفر از مبدأ شهرستان قزوین، وجود شهرصنعتی البرز با ۴۰۰کارخانه که سهم بالایی در تولید ناخالص ملی و ایجاد اشتغال در کشور دارد، وجود ظرفیت بالا در احداث واحدهای صنعتی، بار‌گیری سالانه ۵/۴میلیون تن کالا از مرکز استان، برخورداری از استعداد بالقوه در جذب جمعیت به‌دلیل وجود دشت وسیع و مستعد برای کشاورزی، حضور بیش از یکصد هزار دانشجو در استان که در بیشتر موارد ساکن تهران هستند و بالاخره ظرفیت قابل توجه در جذب گردشگر به‌دلیل وجود ۱۲۰۰مرکز تاریخی از جمله الموت، گویای اهمیت راه‌اندازی خط متروی قزوین – هشتگرد است.»
این طرح که در نیمه اول سال۸۸ برای بررسی به دانشگاه صنعتی اصفهان سپرده شد، بعد از چند ماه بررسی و انجام مطالعات توجیهی در زمینه‌های مختلف فنی، اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی، ضرورت احداث آن تایید و در مهرماه همان سال برای انجام کارهای پایانی به شورای‌عالی ترافیک در تهران فرستاده شد. خط متروی شهر جدید هشتگرد–قزوین به طول ۷۵کیلومتر و با برخورداری از ۵ایستگاه شامل نظرآباد، آبیک، شهرک صنعتی کاسپین، محمدیه و در نهایت قزوین در نظر گرفته بود.
در حالی که پس از انجام این مطالعات، مسئولان محلی از آغاز اجرای پروژه خط متروی قزوین-هشتگرد در پایان سال۸۹ خبر داده و تاکید داشتند اجرای این پروژه تا ۵سال پس از آن محقق خواهد شد؛ نه تنها این وعده عملی نشد بلکه پس از ۱۰سال، وزیر راه و شهرسازی گسترش خط مترو به سایر شهرها از جمله قزوین را سبب بروز مشکلات مدیریتی عنوان می‌کند.
* آب پاکی وزیر روی دست مسئولان محلی
محمد اسلامی که برای بازدید از روند اجرای پروژه‌های حمل و نقل و جاده‌ای در استان به قزوین آمده بود، آب پاکی را روی دست مسئولان محلی ریخت و گفت: در حال حاضر، خطوط آهن تهران-کرج چهارخطه و کرج-قزوین نیز ۲خطه است و در عین حال نیز قطارهای حومه‌ای در آن برقرار است اما اگر بخواهیم خط مترو را گسترش داده و به سایر شهرها از جمله قزوین برسانیم در آن صورت با مشکلات مدیریتی روبه‌رو خواهیم شد.»
او افزود: «همین الان نیز در این حوزه با مشکل مدیریتی روبه‌رو هستیم تا جایی که مدیریت مترو برای شهر تهران است و ما نیز در این حوزه خدمات اضافی از آنها می‌گیریم که این مساله قابل ادامه نیست.»
وزیر راه و شهرسازی سیاست دولت را توسعه خطوط ریلی سراسری از جمله احداث خطوط دوم ریلی دانست و اضافه کرد: احداث خطوط دوم ریلی برای توسعه بهره‌وری بیشتر از راهآهن جهت افزایش ظرفیت جابجایی بار و مسافر و همچنین کاهش مدت زمان سفر در اولویت کاری این وزارتخانه و راه آهن جمهوری اسلامی است.
اسلامی با اشاره به روند اجرای عملیات ۲خطه شدن راهآهن تهران- قزوین- زنجان تصریح کرد: خوشبختانه در این رابطه و با پایان عملیات ۲خطه شدن راهآهن قزوین- کرج و بهره‌برداری از آن، هم اکنون نیز شاهد پیشرفت فیزیکی ۸۰درصدی این پروژه در مسیر خط آهن قزوین-زنجان هستیم.
وی با اشاره به بروز مشکلاتی در اجرای این پروژه عنوان کرد: بیشتر این مشکلات به دلیل وجود معارض و یا مواجه شدن با برخی تاسیسات زیربنایی است که باید جابجا شوند و یا اینکه احداث چند تقاطع غیرهمسطح و زیرگذرگاهی مورد نظر راه آهن که برای افزایش ضریب ایمنی باید انجام بگیرد، اما با مرتفع شدن موانع، تا پایان کار دولت نیز شاهد بهره‌برداری از این پروژه خواهیم بود.
* قرار نیست راهآهن از شهرها خارج شود
وزیر راه و شهرسازی همچنین در جریان بازدید از ایستگاه راهآهن تاکستان، خواسته مسئولان محلی برای خروج خطوط خط آهن از درون بافت شهری را اشتباه دانست و عنوان کرد: سیاست ما در این بخش براساس شهرسازی غیرپایه است و باید به سازگاری شهر و راهآهن و خدمات متقابل این دو توجه داشته و به آن بپردازیم. هر زمانی که ما راهآهن را به خارج از شهرها بردیم با مشکلات تازه‌ای روبه‌رو شدیم تا جایی که مردم دیگر نتوانستند مثل گذشته از این خطوط استفاده کنند.
اسلامی با اشاره به ایستگاه راهآهن تاکستان و مشکلاتی که برای مردم حاشیه آن ایجاد شده، یادآورشد: وجود چنین مشکلاتی نباید باعث جابجایی و انتقال خط آهن از شهر شود، بلکه باید بتوانیم چالش‌های موجود را مرتفع کنیم و با صحبت‌هایی که با مردم منطقه داشتیم به این نتیجه رسیدیم که باید کارهای کارشناسی دقیق‌تری بر روی این موضوع صورت پذیرد.
وی همچنین با بیان اینکه ایمنی و حریم قانونی برای سلامت جامعه در نظر گرفته شده، خاطرنشان کرد: برای ایمنی نمی‌شود تخفیف قایل شد و کسی هم نمی‌تواند ایمنی را تغییر دهد اما مساله مهم در این حوزه سازگاری شهر با ریل است که باید این مساله در قالب طراحی‌های شهری، جامع و تفصیلی دیده شود و برایش ملاحظاتی نیز در نظر گرفته شود.
با آنچه وزیر راه و شهرسازی در تبیین سیاست دولت در زمینه حمل و نقل ریلی بدان اشاره کرد باید پرونده برخی از آرزوهای مسئولان محلی از جمله «انتقال خط مترو هشتگرد به قزوین و انتقال خطوط ریلی از درون بافتهای شهری به خارج از آن» را برای همیشه بست.
* اقدام‌های مسئولان استان و سیاست‌های دولت
آنچه در جریان این سفر، اسلامی بدان تاکید کرد در سالیان گذشته نیز توسط برخی کارشناسان در استان نیز بیان شد، اما جو شعارزده و اقدام‌های احساسی مسئولان محلی برای ایجاد توقع در بین مردم به منظور انتقال خط مترو به قزوین، شرایطی را پدید آورد که نظرهای این کارشناسان دیده نشد.
نکته قابل تامل این است که مسئولان محلی با وجود آنکه از سیاست دولت در مخالفت با انتقال خط مترو هشتگرد به قزوین مطلع بودند، همواره بر کوره آتش تبدیل این آرزو به یک مطالبه عمومی می‌دمیدند. مدیرکل دفتر فنی، حمل‌ونقل و ترافیک استانداری قزوین اردیبهشت ماه امسال، تدوین سند توسعه استان را از جمله دلایل احداث متروی قزوین به تهران دانسته و گفته بود: [درگذشته] «استانداران وقت عزم جدی برای احداث متروی یادشده داشتند، اما مدیران وزارت راه و شهرسازی با این موضوع مخالف بودند که با توجه به اینکه سیاست وزیر پیشین راه و شهرسازی فقط تقویت خطوط ریلی بود، راهآهن قزوین-تهران بر اساس مصوبه هیات دولت دوخطه شده و سرعت قطار‌ها افزایش پیدا کرده، اما هنوز نیاز مردم برآورده نشده است.»
پیمان پیرمرادی، با بیان اینکه، علت اجرانشدن پروژه متروی قزوین-هشتگرد مخالفت مسئولان وزارت راه و شهرسازی بوده، افزوده بود: «با وجود اینکه احداث متروی قزوین به هشتگرد زمانی جزو اولویت‌های ملی وزارت راه و شهرسازی بود، اما وزیر قبلی راه و شهرسازی، ضمن مخالفت با این طرح، احداث مترو را از دستور کار خارج کرد.»
وی همچنین تصریح کرده بود: «زاهدی، استاندار سابق قزوین ۱۸فروردین‌ماه۹۷ احداث متروی هشتگرد به قزوین را در اولویت اول برنامه‌های استان قرارداد و بار‌ها سرمایه‌گذار هم برای اجرای آن تعیین شد، اما در نهایت به سرانجام نرسید.»
به نظر می‌رسد عدم انطباق اقدام‌های مدیریت اجرایی استان با سیاست‌های دولت، همواره سبب‌ساز بروز مشکلاتی در استان شده و مطالباتی را در میان مردم برانگیخته که یا شدنی نبودند و یا دولت به هر دلیلی با اجرای آنها موافقتی نداشته است. امروز که پس از ۱۵سال، پرونده پروژه انتقال خط مترو هشتگرد به قزوین با اظهارات وزیر راه و شهرسازی بسته شد، این موضوع باید به تجربه‌ای برای مسئولان محلی تبدیل شود تا پیش از آنکه، موافقت دولت را در اجرای پروژه‌ای به دست نیاوردند، از ایجاد انتظارات تازه در استان خودداری کرده و به جای چنین اقداماتی، وقت و انرژی خود را صرف تحقق مطالبات واقعی مردمی کنند که این سال‌ها به ویژه پس از شیوع بیماری کرونا با هزار و یک مشکل در عرصه اقتصاد و معیشت روبه‌رو هستند.
علیرضا جوادی
