دیدارهای گاه و بیگاهمان هم پر از دعوا و مشاجره شد؛ چون جواد مغازه داشت و به خاطر بسته شدن مغازه خیلی ضرر کرد و وقتی همدیگر را میدیدیم عصبانیتهایش را سر من خالی میکرد؛ حتی یکبار دست رویم بلند کرد و باورم نمیشد که آن همه عشق و علاقه ابتدای نامزدیمان به این جا ختم شود. بغضش میترکد و میگوید: کرونا همسرم را از من گرفت.
رضا. چ ۴۸سال دارد. او را که یک مشاور خانواده به من معرفی میکند، میگوید: برای مشاوره برای فرزند اولشان نزد من میآیند.
رضا دلیل مراجعهاش را به «فروردین امروز» اینچنین بیان میکند: مشکلات بین من و پسرم از مهر امسال شروع شد. کلاسهای پسرم آنلاین شده بود و در خانه نه تنها درس نمیخواند بلکه مدام سرش توی گوشی بود. من هم که اوضاع مالی بهم ریخته بود اعصاب درست و حسابی نداشتم. شبی نبود که خانهمان رنگ آرامش ببیند. رابطه من و پسرم بدتر میشد تا کارمان به زد و خورد رسید. یکی از دوستانمان برایمان وقت مشاوره گرفت. امیدوارم روابطمان بهتر شود.
آمارها در قزوین
هرچند سپری کردن زمان زیاد کنار یکدیگر برای اعضا خانواده در بسیاری موارد سبب رقم خوردن خاطرات خوشی شده؛ اما در آن روی سکه قرنطینه اجباری سبب بروز مسایل و مشکلاتی مانند خشونت خانگی در بسیاری از خانوادهها شدهاست.
آمارها در استان قزوین نشان از خشونت خانگی در دوره کرونا دارد. البته فروردین امروز تلاش کرد تا آمار سال گذشته این آسیب اجتماعی را به دست آورد اما بهزیستی قزوین تمایلی به انتشار آمار ندارد.
با این همه براساس آمار آرشیوی بهزیستی استان از ۱۰هزار و ۶۲۵تماس برقرار شده در نیمه نخست سال۹۹ فقط ۵هزار و ۵۷۰تماس مرتبط با موضوعهای اورژانس اجتماعی بوده است.
از سوی دیگر افزایش فشارهای اقتصادی و معیشتی بر سرپرستهای خانوار و از دست دادن بسیاری از مشاغل در خانوادههای با تابآوری و آستانه تحمل پایین از یک سو و استرسها و اضطراب ناشی از رعایت پروتکلهای بهداشتی جهت مبتلانشدن به کرونا از سوی دیگر مانند کبریتی در انبار کاه شده و مشاجرات و خشونت در خانوادهها را رو به فزونی گذاشت. این مساله و مشکل مشترک در دنیا تا بدان جا اهمیت پیدا کرد که دبیرکل سازمان ملل متحد دراین باره هشدار داد و از دولتها خواست مساله خشونت خانگی را جدی بگیرند.
کرونا و رخ نمایی ابعاد تازه خانوادهها
همه میدانند وقتی از خشونت خانگی صحبت میشود، منظور تنها آسیبهای جسمی و فیزیکی نیست و دامنه آن تا خشونت کلامی، توهین، تنهایی اجباری، شک و… را در برمیگیرد.
محمدحسن ارداقیان، مدیر روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی قزوین هم به یافتههای آماری در این خصوص اشاره میکند و به ” فروردین امروز” میگوید:
فعالیتها و طرحهایی در این خصوص در دانشگاه علوم پزشکی قزوین در حال اجراست. ۲۳۷مورد مشاوره برای افراد بهبودیافته و ۵۸۲مورد برای خانوادههای دیگر در سامانه۴۰۳۰ انجام شده است.
ارداقیان میافزاید: پیش از کرونا درک درستی از روابط خانوادگی وجود نداشت و عدم پیوند عمیق بین اعضا سبب شد با زیاد شدن ساعتهای کنار هم بودن و عدم مهارت کنترل خشم و مهارتهای دیگر، افزایش خشونت خانگی داشته باشیم.
اما لیلی حاجی آقایی، جامعهشناس دلیل وضعیت متشنج دوره کرونا در خانوادهها را گوناگون میداند و به «فروردین امروز» میگوید: اگر در خانوادهای مشکلات ارتباطی مانند طلاق عاطفی، تکوالدی و یا افسردگی از قبل وجود داشته باشد، به این متغیرها وقتی مشکلات سیاسی و اقتصادی و اجتماعی اضافه میشود، طبیعی است که خشونتهای خانگی سر باز میزند و فشارهای ناشی از شیوع کرونا ضربههای مضاعفی بر پیکره خانوادهها وارد میکند.
او در ادامه میگوید: افرادی را در نظر بگیرید که مهارتهای زندگی به آنها آموزش داده نشده و دچار مسایل ارتباطی هستند، شیوع کرونا سبب شده بسیاری از خانوادهها برای تامین نیازهای اولیه خود نیز ناتوان شوند. در چنین شرایطی احساسات و هیجانات مانع از حل عقلانی و درست مسایل میشود که خشونت را به دنبال دارد.
سویه دیگر خشونتهای خانگی قوانین موجود درباره آن هاست. اینکه برای حل حق و حقوق افراد مورد خشونت واقع شده چه قوانینی وجود دارد؟
فریبا رضایی، وکیل و فعال حقوق بشر، با بیان اینکه در خصوص خشونت خانگی قوانینی وجود دارد، به فروردین امروز چنین توضیح میدهد: برای مثال به استناد ماده۱۷ قانون حمایت از اطفال و نوجوانان (مصوب۱۳۹۹) «هرکس از وقوع جرم یا شروع به آن یا خطر شدید و قریبالوقوع علیه طفل یا نوجوانی مطلع بوده یا شاهد وقوع آن باشد و با وجود توانایی اعلام و گزارش به مقامات یا مراجع صلاحیتدار و کمک طلبیدن از آنها از این امر خودداری کند یا در صورت عدم دسترسی به این مقامات و مراجع و یا عدم تاثیر دخالت آنها در رفع تجاوز و خطر، از اقدامات فوری و متناسب برای جلوگیری از وقوع خطر و یا تشدید نتیجه آن امتناع کند، به یکی از مجازاتهای درجه شش قانون مجازات اسلامی محکوم میشود.»
او در ادامه میگوید: لایحه صیانت از حقوق زنان در برابر خشونت نیز سال گذشته از طرف نهاد ریاست جمهوری به مجلس ارایه شد؛ اما با گذشت زمان زیاد هنوز تصویب آن بلاتکلیف باقی مانده است. ما درباره زنان با فقدان لایحه دفاع از حقوقشان مواجهیم و اگر زنی در خانه مورد خشونت واقع شود مانند دیگر مکانها که شاهد مورد نیاز است، با او برخورد خواهد شد که در ۹۹درصد مواقع شکایتش به جایی نمیرسد.
آینده را دریابیم
با همه اینها کرونا دیر یا زود از زندگی بشر رخت برمیبندد و آنچه باقی میماند تبعات روانی و جسمانی این پدیده مرگبار است. آن چه مسلم است این است که این روزها توجه به سلامت و بهبود فیزیکی نباید باعث شود از ابعاد روانی این پاندمی همهگیر غافل شویم و همین امروز باید برای کاهش آسیبهای روانی و اجتماعی ناشی از آن فکری کنیم تا آسیبهای بیشتر تا سالیان دراز گریبانگیر خانوادهها نباشد.
لیلی حاجی آقایی، جامعهشناس در خصوص راهکارهای کاهش خشونت خانگی میگوید: اگر بخواهیم به راهکارها فکر کنیم بهتر است آنها را به راهکارهای کوتاه، میان و بلندمدت تقسیم کنیم. درباره راهکارهای کوتاهمدت باید آموزش از طریق کلیپهای آموزشی، بروشور، کتاب و یا طراحی اپلیکیشنهای مرتبط با خانوادهها مدنظر قرار گیرد که در آن خانوادهها نحوه کنترل خشم، گفت وگو و مدیریت احساسات را با کمک روانشناسان و جامعهشناسان یاد بگیرند و این وظیفه صدا و سیما و سازمانهای مرتبط مانند بهزیستی است.
او میافزاید: در بخش راهکارهای میانمدت پای سازمانهای مردم نهاد و سازمانهای دولتی به میان میآید که با اجرای طرحها و برنامههایی خانوادهها را در این راستا یاری دهند. در بخش راهکارهای بلندمدت نیز در سطح کلان ساختار سیاسی باید مشکلات معیشتی مردم را برطرف کند که از دلایل اصلی بروز خشونتهای خانگی است.
