نوری بر حمام‌های خاموش

فرشته بهرامی، تحصیل‌کرده مردم‌شناسی از دانشگاه تهران، که پیش از این با پایه قراردادن آیین‌ها و باورهای مردم، سراغ موضوع امامزاده‌های الموت رفته و کتاب «نظرکرده» را به رشته تحریر درآورده بود، پس از گردآوری اطلاعات لازم درباره‌ حمام‌های قزوین، دانسته‌های مردم را با زبانی داستانی- مستند روایت کرده است.

این کتاب درباره آیین‌ها و باورهای مردم قزوین راجع به حمام‌های عمومی بافت تاریخی شهر است که حالا دیگر از کار افتاده‌اند. کتاب با توصیفی اجمالی از فضاهای مختلف و مشترک حمام‌های سنتی شهر آغاز می‌شود و به‌طور مفصل به عناصر انسانی حاضر در حمام می‌پردازد؛ سمت‌ها و مشاغل رایج در حمام، تقسیم‌بندی جنسیتی حمام در طول شبانه‌روز، آیین‌هایی که در حمام‌ها اجرا می‌شد، روایت‌ها درباره «جن و پری»های حمام و گفتگو با حمامی‌ها و مشتریان بیست حمام شهر در چندین محله تاریخی قزوین و مرور خاطراتشان و پرسه در منابع و متون تاریخی مرتبط.
حمام‌های خاموش، جزو آثار تحقیقی و علمی است که در حوزه مردم‌شناسی در فضای فرهنگی مربوط به استان قزوین به چاپ رسیده است. نویسنده با اتکا به پژوهش‌های دقیق میدانی و ضبط و ثبت خاطرات شفاهی مردم در قالب یک کار مستند- داستانی، علاوه بر انتقال درست خاطرات شفاهی اعم از بی‌طرفی، ثبت کامل و امانت‌دارانه؛ به خوبی راوی بخشی از ادبیات شفاهی و عامیانه مردم قزوین است. کتابی که به واقع مرتبط به فرهنگ قزوین بود و در برهوت آثار تحقیقی و علمی این چنینی، از جایگاه وزینی برخوردار می‌باشد. لحن ساده و سهل کتاب که در قالب شبه داستانی درج شده است؛ علاوه بر مخاطب خاص و علاقه‌مند به فرهنگ شفاهی مردم ایران (به ویژه شهر قزوین)، مخاطب عام را نیز درگیر خواهد کرد.

محسن جلیلوند