سمیراحیدری‌فر، یک شهروند قزوینی به «فروردین امروز» می‌گوید: بستر مناسبی در فضای شهری، برای زنان قزوینی وجود ندارد و این مسئله امنیت روانی زنان را دچار اختلال می‌کند. وجود فضاهایی زن‌محور در شهر، علاوه بر اینکه یکی از ابتدایی‌ترین حقوق شهروندی بانوان به شمار می‌آید، زمینه‌ساز افزایش فعالیت و حضور زنان در اجتماع است. او معتقد است، شهرها بدون توجه به کوچکترین نیازهای زنان ساخته شده‌است، اظهار می‌کند: حضور زنان در فضای شهری حق مسلم آن‌ها است و بر همین اساس، زنان نیز باید همپای مردان از خدمات شهری بهره‌مند شوند.
حیدری‌فر در ادامه به پارک بانوانی اشاره می‌کند که در آن اجازه، حضور با لباس راحت و برداشتن روسری از سر وجود ندارد: شکایت از این پارک و جای‌گذاری مکان نامناسب آن به علت برج‌ها و پل عابر پیاده نزدیک آن، بسیار است؛ اما اگر کمی بیشتر به فضاهای شهری توجه کنیم، متوجه می‌شوید که شهر فاقد برخی فضاهای مناسب برای بانوان است به عنوان مثال در شهر شاهد هیچ گونه، زمین فوتبال برای بانوان نیستیم.
این بانوی قزوینی، با بیان اینکه تبعیض جنسیتی در فضای شهر بیداد می‌کند، می‌افزاید: نبود سانس‌های استخر در شب برای بانوان، نبود پیست‌های دوچرخه سواری، رالی، اسب سواری در سطح شهر همه و همه نشان از شهری دارد که نیازهای زنان دیده نمی‌شود.
او در ادامه صحبت‌های خود، مثالی در این باره مطرح می‌کند: در اروپا مادران به لحاظ آزادی‌های اجتماعی که دارند، به راحتی می‌توانند در ایستگاه‌های حمل و نقل عمومی و یا پارک‌ها به نوزادان خود شیر بدهند و یا پوشک آن‌ها را عوض کنند، اما در ایران باتوجه به فرهنگ، قانون اساسی و ملزومات کشور، این امر امکان پذیر نیست، اما راهکارهایی همچون تخصیص فضایی به مادران در سطح شهر باید دیده شود، تا مادران بدون هیچ گونه دغدغه ای بتوانند در اجتماع حضور یابند.
البته به تازگی زهرا یوسفی، عضو شورای شهر قزوین، خواستار ایجاد پیست دوچرخه سواری برای بانوان شده‌بود و پیش‌تر هم سید منیره قوامی بر ساخت پیست دوچرخه‌سواری در بوستان بانوان تاکید کرده و مهدیه سادات قافله‌باشی، فضای شهر را مردانه عنوان کرده‌بود.
اما گویی این انتقادها حالا صدایش به گوش معاونت ریاست جمهوری در امور زنان رسیده تا سیاست‌هایی را برای رعایت عدالت جنسیتی به مدیریت زنان و خانواده در استان‌ها ابلاغ کند.
بر همین اساس است که صدیقه ربیعی، مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری نیز به اساسی‌ترین اصول مبانی اجتماعی که عدالت است، تاکید می‌کند و در این باره می‌گوید: توجه به عدالت جنسیتی و ایجاد عادلانه فرصت و خدمات یکسان برای زن و مرد در شهر و فضاهای شهری از اصول عدالت است که می‌بایست در بحث عدالت جنسیتی رعایت شود.
او همچنین بسیاری از فضاهای عمومی شهری برای معلولین و افراد با شرایط خاص را مناسب نمی‌داند و بر تبعیض در فضاهای شهری استان قزوین تاکید می‌کند.
از نظر این مقام دولتی، از جمله ملزومات رشد و توسعه جوامع، ایجاد بسترهای مناسب برای استفاده همه اقشار جامعه از جمله زنان از خدمات و امکانات عمومی شهر است. چراکه دسترسی زنان به خدمات و فضاهای عمومی شهری یکی از زمینه‌های حضور زنان در عرصه‌های اجتماعی است که با ایجاد تعامل بیشتر با سایر شهروندان، منجر به ارتقای حس تعلق به فضاهای شهری و انسجام اجتماعی می‌شود.
نیازهای زنان در شهرسازی دیده نمی‌شود
در این بین، مریم حاج سید جوادی، جامعه‌شناس توجه به نیازهای زنان در فضاهای شهری را به عنوان یکی از مهمترین سیاست‌های مدیریت شهری و جامعه بانوان می‌داند و در این باره به «فروردین امروز» می‌گوید: امروز نقش و اهمیت فضاهای عمومی شهری با تأکید بر طراحی فارغ از محدودیت‌های جنسیتی، سنی و توانایی استفاده کننده به عنوان مکانی مطلوب برای تمام گروه‌های اجتماعی، به خوبی احساس می‌شود.
او معتقد است رویکرد جنسیتی به فضاهای شهری و بی‌توجهی به نیازهای زنان در برنامه‌ریزی شهری به اثبات رسیده‌است و زمان آن شده تا نیازهای زنان در شهرسازی دیده شود.
حاج سید جوادی ادامه می‌دهد: سلامت زنان نقش بسزایی در سلامت اجتماع دارد و به نوعی، سلامت اجتماع در گرو سلامت زنان است؛ چراکه زنان نقش تربیتی دارند و باید از نظر روحی و روانی آرامش و آسایش داشته باشند که بخشی از این آرامش روانی، بسته به محیط و فضای شهری است.
به گفته این جامعه‌شناس، از آنجایی که زنان به عنوان یک شهروند حق حضور، مشارکت و لذت از زندگی مدنی در شهر دارند، لازم است تمامی موانع حضور و مشارکت آن‌ها در زندگی شهری محدود شود. این موضوع نه تنها شامل امنیت، حمل و نقل و سایر موارد فوق است؛ بلکه باید به لحاظ فرهنگی اهمیت پیدا کند. برنامه‌ریزی و طراحی مناسب در افزایش حضور زنان موثر است.
او براین باور است به طور کلی مشارکت در برنامه‌ریزی طراحی و مدیریت شهری، نیازمند توجه به موانع مشمولیت زنان در زندگی شهری است. مانند نبود اعتماد به نفس، مهارت واگذاری، مسئولیت‌های متعدد و سخت به آن‌ها، زنان به دلیل مسئولیت‌های سنگین خانواده زمان‌های بسیار محدودی در محیط‌های شهری مشارکت می‌کنند.
این کارشناس تصریح می‌کند: درک اینکه چگونه زنان و مردان از زندگی شهری نفع برده و در آن مشارکت و همکاری می‌کنند از مسایل مهم و قابل توجه است.
سیدجوادی تاکید می‌کند که توسعه شهری با حساسیت‌های جنسیتی تنها مسئولیت زنان برنامه‌ریز نیست و فضای شهری نیز در این راستا نیازمند برنامه‌ریزی‌های بلندمدت در شهرداری‌ها و استانداری‌ها است که به نظر می‌رسد با داشتن یک نماینده زن در مجلس به راحتی این موضوع درک شود و در تخصیص اعتبار مشکلات و موانع کمتری گریبانگیر چنین توسعه‌ای شود.
تبعیض جنسیتی تنها مختص به قزوین نیست
پویا بهشتی، کارشناس حوزه شهری، تبعیض جنسیتی در شهرسازی شهر قزوین را قبول دارد؛ اما در این باره به «فروردین امروز» می‌گوید: تبعیض جنسیتی در فضای شهری گریبانگیر تمام شهرهای ایران است و اینگونه نیست که بانوان قزوینی فکر کنند تنها آن‌ها هستند که از حقوق شهروندی خود محروم هستند.
او تصریح می‌کند: در طول تحصیلات دانشگاهی به یاد ندارم واحدی در خصوص فضاهای شهری برای زنان و یا دیدن زنان در فضاهای شهری، گذرانده و یا خوانده باشیم و حاصل مشکلات اینچنینی، ریشه در موارد آموزشی دارد.
این کارشناس شهرساز، با تاکید بر اهمیت سهم زنان از فضای شهری، اصلاح و بهینه‌سازی فضاهای شهری، نقش کمیسیون بانوان نظام مهندسی ساختمان را بسیار مهم و حائز اهمیت می‌داند و در این باره بیان می‌کند: این موضوعات باید در کمیسیون بانوان نظام مهندسی مطرح شود و تصمیماتی بر اصلاح و بررسی نیازهای بانوان و در نتیجه تعبیه فضاهایی مختص بانوان در سطح استان قزوین صورت گیرد تا شهر به معنی واقعی کلمه به سمت، شعاری که دارد (شهر شاداب) پیش رود.
هرچند تبعیض جنسیتی در حوزه شهری در همه کشور وجود دارد؛ اما آیا زنان شورای شهر قزوین می‌توانند از ظرفیت خود برای حقوق شهری همنوعانشان بهره بگیرند؟!
حیدری‌فر در ادامه به پارک بانوانی اشاره می‌کند که در آن اجازه، حضور با لباس راحت و برداشتن روسری از سر وجود ندارد: شکایت از این پارک و جای‌گذاری مکان نامناسب آن به علت برج‌ها و پل عابر پیاده نزدیک آن، بسیار است؛ اما اگر کمی بیشتر به فضاهای شهری توجه کنیم، متوجه می‌شوید که شهر فاقد برخی فضاهای مناسب برای بانوان است به عنوان مثال در شهر شاهد هیچ گونه، زمین فوتبال برای بانوان نیستیم.
این بانوی قزوینی، با بیان اینکه تبعیض جنسیتی در فضای شهر بیداد می‌کند، می‌افزاید: نبود سانس‌های استخر در شب برای بانوان، نبود پیست‌های دوچرخه سواری، رالی، اسب سواری در سطح شهر همه و همه نشان از شهری دارد که نیازهای زنان دیده نمی‌شود.
او در ادامه صحبت‌های خود، مثالی در این باره مطرح می‌کند: در اروپا مادران به لحاظ آزادی‌های اجتماعی که دارند، به راحتی می‌توانند در ایستگاه‌های حمل و نقل عمومی و یا پارک‌ها به نوزادان خود شیر بدهند و یا پوشک آن‌ها را عوض کنند، اما در ایران باتوجه به فرهنگ، قانون اساسی و ملزومات کشور، این امر امکان پذیر نیست، اما راهکارهایی همچون تخصیص فضایی به مادران در سطح شهر باید دیده شود، تا مادران بدون هیچ گونه دغدغه ای بتوانند در اجتماع حضور یابند.
البته به تازگی زهرا یوسفی، عضو شورای شهر قزوین، خواستار ایجاد پیست دوچرخه سواری برای بانوان شده‌بود و پیش‌تر هم سید منیره قوامی بر ساخت پیست دوچرخه‌سواری در بوستان بانوان تاکید کرده و مهدیه سادات قافله‌باشی، فضای شهر را مردانه عنوان کرده‌بود.
اما گویی این انتقادها حالا صدایش به گوش معاونت ریاست جمهوری در امور زنان رسیده تا سیاست‌هایی را برای رعایت عدالت جنسیتی به مدیریت زنان و خانواده در استان‌ها ابلاغ کند.
بر همین اساس است که صدیقه ربیعی، مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری نیز به اساسی‌ترین اصول مبانی اجتماعی که عدالت است، تاکید می‌کند و در این باره می‌گوید: توجه به عدالت جنسیتی و ایجاد عادلانه فرصت و خدمات یکسان برای زن و مرد در شهر و فضاهای شهری از اصول عدالت است که می‌بایست در بحث عدالت جنسیتی رعایت شود.
او همچنین بسیاری از فضاهای عمومی شهری برای معلولین و افراد با شرایط خاص را مناسب نمی‌داند و بر تبعیض در فضاهای شهری استان قزوین تاکید می‌کند.
از نظر این مقام دولتی، از جمله ملزومات رشد و توسعه جوامع، ایجاد بسترهای مناسب برای استفاده همه اقشار جامعه از جمله زنان از خدمات و امکانات عمومی شهر است. چراکه دسترسی زنان به خدمات و فضاهای عمومی شهری یکی از زمینه‌های حضور زنان در عرصه‌های اجتماعی است که با ایجاد تعامل بیشتر با سایر شهروندان، منجر به ارتقای حس تعلق به فضاهای شهری و انسجام اجتماعی می‌شود.
نیازهای زنان در شهرسازی دیده نمی‌شود
در این بین، مریم حاج سید جوادی، جامعه‌شناس توجه به نیازهای زنان در فضاهای شهری را به عنوان یکی از مهمترین سیاست‌های مدیریت شهری و جامعه بانوان می‌داند و در این باره به «فروردین امروز» می‌گوید: امروز نقش و اهمیت فضاهای عمومی شهری با تأکید بر طراحی فارغ از محدودیت‌های جنسیتی، سنی و توانایی استفاده کننده به عنوان مکانی مطلوب برای تمام گروه‌های اجتماعی، به خوبی احساس می‌شود.
او معتقد است رویکرد جنسیتی به فضاهای شهری و بی‌توجهی به نیازهای زنان در برنامه‌ریزی شهری به اثبات رسیده‌است و زمان آن شده تا نیازهای زنان در شهرسازی دیده شود.
حاج سید جوادی ادامه می‌دهد: سلامت زنان نقش بسزایی در سلامت اجتماع دارد و به نوعی، سلامت اجتماع در گرو سلامت زنان است؛ چراکه زنان نقش تربیتی دارند و باید از نظر روحی و روانی آرامش و آسایش داشته باشند که بخشی از این آرامش روانی، بسته به محیط و فضای شهری است.
به گفته این جامعه‌شناس، از آنجایی که زنان به عنوان یک شهروند حق حضور، مشارکت و لذت از زندگی مدنی در شهر دارند، لازم است تمامی موانع حضور و مشارکت آن‌ها در زندگی شهری محدود شود. این موضوع نه تنها شامل امنیت، حمل و نقل و سایر موارد فوق است؛ بلکه باید به لحاظ فرهنگی اهمیت پیدا کند. برنامه‌ریزی و طراحی مناسب در افزایش حضور زنان موثر است.
او براین باور است به طور کلی مشارکت در برنامه‌ریزی طراحی و مدیریت شهری، نیازمند توجه به موانع مشمولیت زنان در زندگی شهری است. مانند نبود اعتماد به نفس، مهارت واگذاری، مسئولیت‌های متعدد و سخت به آن‌ها، زنان به دلیل مسئولیت‌های سنگین خانواده زمان‌های بسیار محدودی در محیط‌های شهری مشارکت می‌کنند.
این کارشناس تصریح می‌کند: درک اینکه چگونه زنان و مردان از زندگی شهری نفع برده و در آن مشارکت و همکاری می‌کنند از مسایل مهم و قابل توجه است.
سیدجوادی تاکید می‌کند که توسعه شهری با حساسیت‌های جنسیتی تنها مسئولیت زنان برنامه‌ریز نیست و فضای شهری نیز در این راستا نیازمند برنامه‌ریزی‌های بلندمدت در شهرداری‌ها و استانداری‌ها است که به نظر می‌رسد با داشتن یک نماینده زن در مجلس به راحتی این موضوع درک شود و در تخصیص اعتبار مشکلات و موانع کمتری گریبانگیر چنین توسعه‌ای شود.
تبعیض جنسیتی تنها مختص به قزوین نیست
پویا بهشتی، کارشناس حوزه شهری، تبعیض جنسیتی در شهرسازی شهر قزوین را قبول دارد؛ اما در این باره به «فروردین امروز» می‌گوید: تبعیض جنسیتی در فضای شهری گریبانگیر تمام شهرهای ایران است و اینگونه نیست که بانوان قزوینی فکر کنند تنها آن‌ها هستند که از حقوق شهروندی خود محروم هستند.
او تصریح می‌کند: در طول تحصیلات دانشگاهی به یاد ندارم واحدی در خصوص فضاهای شهری برای زنان و یا دیدن زنان در فضاهای شهری، گذرانده و یا خوانده باشیم و حاصل مشکلات اینچنینی، ریشه در موارد آموزشی دارد.
این کارشناس شهرساز، با تاکید بر اهمیت سهم زنان از فضای شهری، اصلاح و بهینه‌سازی فضاهای شهری، نقش کمیسیون بانوان نظام مهندسی ساختمان را بسیار مهم و حائز اهمیت می‌داند و در این باره بیان می‌کند: این موضوعات باید در کمیسیون بانوان نظام مهندسی مطرح شود و تصمیماتی بر اصلاح و بررسی نیازهای بانوان و در نتیجه تعبیه فضاهایی مختص بانوان در سطح استان قزوین صورت گیرد تا شهر به معنی واقعی کلمه به سمت، شعاری که دارد (شهر شاداب) پیش رود.
هرچند تبعیض جنسیتی در حوزه شهری در همه کشور وجود دارد؛ اما آیا زنان شورای شهر قزوین می‌توانند از ظرفیت خود برای حقوق شهری همنوعانشان بهره بگیرند؟!
فریبا قاسمی
