این شاید روایت آشنایی برای مدیران زنی باشد که پس از طی مراحل سخت ورود به مدیریت، شرایط برایشان سخت‌تر میشود؛ آنجاکه نگاه جنسیتی پررنگ تر میشود و زن برای اثبات توان مدیریتی‌اش باید راه سخت‌تری را بپیماید.
هرچند با وجود آنکه سایه نگاه مردسالارانه بر مدیران زن سنگینی می‌کند؛ اما همچنان مدیران زن، محافظه کارانه از آن صحبت میکنند و تنها در محافل خصوصی از این دست برخوردها شکایت میکنند. با این همه یک عضو زن شورای شهر، نگاه منتقدانه ای نسبت به ساختارهای مردانه در عرصه های مدیریتی دارد و معتقد است که مردان، مدیریت زنان را در دستگاه‌های اجرایی چندان قبول ندارند و نمی پذیرند که زنان در جایگاه تصمیم‌گیری باشند.
زنان روی کاغذ مدیران خوبی هستند
مهدیه سادات قافله باشی، عضو شورای اسلامی شهر، در خصوص جایگاه زنان در عرصه‌های مدیریتی به «فروردین امروز» می گوید: راه سیاسی و مدیریتی که زنان طی میکنند، راه بسیار سخت و ناملموس است. یکسری آثار ملموس وجود دارد که به چشم می‌بینیم؛ ولی برای کسی که مدیر است فشارهای ناپیدا و ناملموسی وجود دارد.
او ادامه می دهد: در واقع قدرت نامرئی، زنانی که راه مدیریتی و سیاسی طی میکنند، آزار می‌دهد؛ چون آن‌ها با مشکلات پنهان مبارزه می کنند. مردان زمانی که بر منصب می‌نشینند راحت تر از زنان مدیریت می کنند؛ چون با قدرت نامرئی مبارزه نمی‌کنند، در نتیجه توان زنان بیشتر برای اثبات وجود خودشان هزینه میشود تا مدیریت.
قافله باشی معتقد است: سازمانها شاید حضور زنان را قبول داشته باشند، ولی در نهایت هنوز اعتقادی به حضور زنان ندارند و این مساله برایشان سخت است؛ در واقع بسیاری از شهروندان و مسئولان هنوز به باور قطعی نرسیدند و همچنان برای مدیریت زنان شک و شبهه دارند که نشان از نگاه جامعه است. البته با تمام مسائلی که این عضو شورای شهر در مورد مشکلات مدیریتی زنان می‌گوید؛ اما معتقد است با وجود سقف شیشه‌ای که زنان را پایین نگه می‌دارد، اما موفق بوده‌اند.
قافله باشی، با اشاره به اینکه به ظاهر از زنان مدیر حمایت می شود؛ اما چنین نیست، بیان می کند: برخی از واژه ها به بهانه محافظت، همچون زمان و مکان مناسبی برای شما نیست، چه لزومی دارد شما بیایید، سخت است شما حضور داشته باشید، زنان را از حضور درصحنه دور نگه می‌دارد. این اسمش محافظت نیست، همان نگاه سنتی است که شکلش مدرن شده است. او می‌افزاید: این حلقه‌های مردانه ای است که زنان را راه نمی‌دهد. زنان هنوز روی کاغذ مدیران خوبی هستند، زبانی از زنان تعریف میشود؛ اما بستر مدیریت جامعه مردانه است و مردان را مسئولتر نسبت به زنان می داند، چون مردان در محافل غیررسمی حضور دارند که زنان به آن‌ها راه نمی‌یابند.
تجربه زیستی مانع از بروز توانمندی زنان شد
صدیقه ربیعی، مدیرکل بانوان و خانواده استانداری قزوین در خصوص انتصاب زنان در پست های مدیریتی و سیاسی به «فروردین امروز» می‌گوید: متأسفانه نگاه جنسیتی وجود دارد واین معضل هم نشانگر تأخر فرهنگی است، به‌گونه‌ای که تفاوت‌های زیستی زنان و مردان به حوزه‌های کاری تسری پیدا کرده و باعث شده که از توانمندی‌ها وقابلیت‌های مدیریتی زنان استفاده درستی نشود.
او ادامه می دهد: در واقع در اختصاص جایگاه های مدیریتی، شایسته سالاری به دور از جنسیت، ملاک عمل قرار نگرفته و ورود زنان در عرصه های مدیریتی دارای موانع عرفی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی وسلیقه ای است.
مدیرکل بانوان تصریح می کند: علی رغم اینکه تعداد زنان متخصص در جامعه و نیروی کار افزایش پیدا کرده،ولی به دلایل ذکر شده و فضای حاکم مرد سالارانه در جامعه، پیشرفت آن‌ها در مشاغل سیاستگذاری وتصمیم سازی چندان محسوس نیست.
افزایش شاخص امید
اما یک مدیر زن نگاه دیگری دارد و بر این باور است که جامعه،توانمندی زنان را باور کرده‌است و موجب نشاط در جامعه شده‌است.
مریم بیدخام، مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری قزوین، به «فروردین امروز» می گوید: خانم ها نیمی از جمعیت کشور را تشکیل می دهند که این مدیریت باید در اختیار بانوان قرار گیرد تا متناسب با ظرفیتشان در جهت خدمت رسانی و توسعه و آبادانی کشور نقش ایفا کنند.
مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری قزوین در زمینه قابلیت زنان در عرصه‌های مدیریتی بر این باور است: این خودباوری هم از جانب زنان و هم از جانب حاکمیت و مردم اتفاق افتاده که آثار خوبی در پی داشته و این حضور فعال و موثر زنان در عرصه جامعه، نشاط ایجاد کرده، تاآنجاکه شاخص امید در بین دختران جوان ما ارتقا پیدا کرده‌است.
شرایط گذار؛ سنت و مدرن بودن
در این بین،کریم تفضلی، جامعه شناس و پژوهشگر مسائل اجتماعی، در خصوص انتصاب زنان در پستهای مدیریتی و سیاسی به «فروردین امروز» می‌گوید: در جامعه ایران نه تنها بحث زنان بلکه همه مسائل و مشکلاتی که داریم به نوعی بسته به شرایط و جایگاهی است که ایستاده ایم. گذرتاریخی یا به نوعی، سنت و مدرن بودن شرایط خاصی را برای ما ایجاد کرده‌است که نیاز به بازنگری در همه حوزه ها داریم. تفضلی، با اشاره به نقش هایی که زن و مرد در روابط با یکدیگر دارند، می گوید: هر دو می‌خواهند از مزایا استفاده کنند، اما آنجا که مربوط به تعهدات اجتماعی است، هر دو مشکل دارند. به عنوان مثال زن ایرانی هم می‌خواهد که از مواهب مدرن بهره بگیرد (آزادی عمل داشته باشد، مستقل باشد و …)، اما آنجایی که مربوط به تعهدات سنت است از آن هم دست بردار نیست (سنت نفقه و مهریه تعیین کرده است)، در صورتی که اگر زن و مرد در شرایط برابر می خواهند نقش مدرن ایفا کنند، کارکرد سنت از بین می‌رود.
این جامعه شناس در ادامه با اشاره به سهمیه ۳۰ درصدی بانوان که در انتخابات مجلس مطرح شد، می‌گوید: اما مورد اصلی مربوط به خود زنان است، مثلاً ۳۰ درصد مشاغل به زنان بدهیم، تا زنان پستهای مدیریتی را به دست آورند. اینجا شاید به صورت سهمیه کارساز باشد؛، اما چرا برخلاف انتظاری که تبلیغ میکنند، زنان منظم و کاراتر در دستگاه‌های اداری و اجرایی هستند و بهتر از مردان کارایی دارند، اثرات چندانی از کار و مدیریت زنان نمی‌بینیم؟
این پژوهشگر اجتماعی ادامه می دهد: اینجا نیاز است زنان فراتر از بحث بخشنامه ای و آیین‌نامه ای در قالب‌های سنتی قرار نگیرند. صرف دادن نقش مدیریتی به زنان کارساز نیست باید بسترها و زمینه ها را آماده کرد. تفضلی تصریح می کند: در واقع سازمان‌های اداری، محلی است برای عقلانیت و تلاش و توسعه انسانی، و در اینجا زنان باید انتخاب کنند. صرفاً به یک پایگاه اجتماعی نگاه نکنند و یا محلی برای درآمد و یا اینکه توان اقتصادی داشته باشند؛ بلکه باید نگاه جامعه را با یک تلاش مضاعف نسبت به خود و کارشان تغییر دهند.
این جامعه شناس توضیح می دهد: راه حل این است که زیرساختها و بسترهای فرهنگی آماده شود و خود زنان نسبت به نقش دوگانه خود تجدیدنظر کنند. آیا می‌خواهند مدرن باشند و بر اساس مقتضیات جامعه مدنی حرکت کنند و یا می‌خواهند هم از مزایای سنت و هم از مزایای مدرن بهره گیرند.
تفضلی در پایان تأکید می‌کند: نگاه سهم خواهانه به حضور زنان در عرصه اجتماعی و سیاسی، آفتی است که بعدها تبعات و مشکلاتش بیشتر برای خود آن‌ها است. برنامه ریزی و عقلانیت و گذر از موانع فرهنگی و بسترسازی برای همه این‌ها باید در کنار هم باشد تا وضعیت زن ایرانی تغییر کند.
امروز، فعالیت های اجتماعی زنان می‌تواند به رشد جامعه کمک کند؛ اما کماکان این صرفاً یک اثرکمی است و باید روی ابعاد آن به صورت کیفی، کارشناسی و فرهنگی توجه کرد و این زمانبر است و در دوران کوتاه، شرایط زنان در جامعه دگرگون نمی‌شود.
هرچند با وجود آنکه سایه نگاه مردسالارانه بر مدیران زن سنگینی می‌کند؛ اما همچنان مدیران زن، محافظه کارانه از آن صحبت میکنند و تنها در محافل خصوصی از این دست برخوردها شکایت میکنند. با این همه یک عضو زن شورای شهر، نگاه منتقدانه ای نسبت به ساختارهای مردانه در عرصه های مدیریتی دارد و معتقد است که مردان، مدیریت زنان را در دستگاه‌های اجرایی چندان قبول ندارند و نمی پذیرند که زنان در جایگاه تصمیم‌گیری باشند.
زنان روی کاغذ مدیران خوبی هستند
مهدیه سادات قافله باشی، عضو شورای اسلامی شهر، در خصوص جایگاه زنان در عرصه‌های مدیریتی به «فروردین امروز» می گوید: راه سیاسی و مدیریتی که زنان طی میکنند، راه بسیار سخت و ناملموس است. یکسری آثار ملموس وجود دارد که به چشم می‌بینیم؛ ولی برای کسی که مدیر است فشارهای ناپیدا و ناملموسی وجود دارد.
او ادامه می دهد: در واقع قدرت نامرئی، زنانی که راه مدیریتی و سیاسی طی میکنند، آزار می‌دهد؛ چون آن‌ها با مشکلات پنهان مبارزه می کنند. مردان زمانی که بر منصب می‌نشینند راحت تر از زنان مدیریت می کنند؛ چون با قدرت نامرئی مبارزه نمی‌کنند، در نتیجه توان زنان بیشتر برای اثبات وجود خودشان هزینه میشود تا مدیریت.
قافله باشی معتقد است: سازمانها شاید حضور زنان را قبول داشته باشند، ولی در نهایت هنوز اعتقادی به حضور زنان ندارند و این مساله برایشان سخت است؛ در واقع بسیاری از شهروندان و مسئولان هنوز به باور قطعی نرسیدند و همچنان برای مدیریت زنان شک و شبهه دارند که نشان از نگاه جامعه است. البته با تمام مسائلی که این عضو شورای شهر در مورد مشکلات مدیریتی زنان می‌گوید؛ اما معتقد است با وجود سقف شیشه‌ای که زنان را پایین نگه می‌دارد، اما موفق بوده‌اند.
قافله باشی، با اشاره به اینکه به ظاهر از زنان مدیر حمایت می شود؛ اما چنین نیست، بیان می کند: برخی از واژه ها به بهانه محافظت، همچون زمان و مکان مناسبی برای شما نیست، چه لزومی دارد شما بیایید، سخت است شما حضور داشته باشید، زنان را از حضور درصحنه دور نگه می‌دارد. این اسمش محافظت نیست، همان نگاه سنتی است که شکلش مدرن شده است. او می‌افزاید: این حلقه‌های مردانه ای است که زنان را راه نمی‌دهد. زنان هنوز روی کاغذ مدیران خوبی هستند، زبانی از زنان تعریف میشود؛ اما بستر مدیریت جامعه مردانه است و مردان را مسئولتر نسبت به زنان می داند، چون مردان در محافل غیررسمی حضور دارند که زنان به آن‌ها راه نمی‌یابند.
تجربه زیستی مانع از بروز توانمندی زنان شد
صدیقه ربیعی، مدیرکل بانوان و خانواده استانداری قزوین در خصوص انتصاب زنان در پست های مدیریتی و سیاسی به «فروردین امروز» می‌گوید: متأسفانه نگاه جنسیتی وجود دارد واین معضل هم نشانگر تأخر فرهنگی است، به‌گونه‌ای که تفاوت‌های زیستی زنان و مردان به حوزه‌های کاری تسری پیدا کرده و باعث شده که از توانمندی‌ها وقابلیت‌های مدیریتی زنان استفاده درستی نشود.
او ادامه می دهد: در واقع در اختصاص جایگاه های مدیریتی، شایسته سالاری به دور از جنسیت، ملاک عمل قرار نگرفته و ورود زنان در عرصه های مدیریتی دارای موانع عرفی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی وسلیقه ای است.
مدیرکل بانوان تصریح می کند: علی رغم اینکه تعداد زنان متخصص در جامعه و نیروی کار افزایش پیدا کرده،ولی به دلایل ذکر شده و فضای حاکم مرد سالارانه در جامعه، پیشرفت آن‌ها در مشاغل سیاستگذاری وتصمیم سازی چندان محسوس نیست.
افزایش شاخص امید
اما یک مدیر زن نگاه دیگری دارد و بر این باور است که جامعه،توانمندی زنان را باور کرده‌است و موجب نشاط در جامعه شده‌است.
مریم بیدخام، مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری قزوین، به «فروردین امروز» می گوید: خانم ها نیمی از جمعیت کشور را تشکیل می دهند که این مدیریت باید در اختیار بانوان قرار گیرد تا متناسب با ظرفیتشان در جهت خدمت رسانی و توسعه و آبادانی کشور نقش ایفا کنند.
مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری قزوین در زمینه قابلیت زنان در عرصه‌های مدیریتی بر این باور است: این خودباوری هم از جانب زنان و هم از جانب حاکمیت و مردم اتفاق افتاده که آثار خوبی در پی داشته و این حضور فعال و موثر زنان در عرصه جامعه، نشاط ایجاد کرده، تاآنجاکه شاخص امید در بین دختران جوان ما ارتقا پیدا کرده‌است.
شرایط گذار؛ سنت و مدرن بودن
در این بین،کریم تفضلی، جامعه شناس و پژوهشگر مسائل اجتماعی، در خصوص انتصاب زنان در پستهای مدیریتی و سیاسی به «فروردین امروز» می‌گوید: در جامعه ایران نه تنها بحث زنان بلکه همه مسائل و مشکلاتی که داریم به نوعی بسته به شرایط و جایگاهی است که ایستاده ایم. گذرتاریخی یا به نوعی، سنت و مدرن بودن شرایط خاصی را برای ما ایجاد کرده‌است که نیاز به بازنگری در همه حوزه ها داریم. تفضلی، با اشاره به نقش هایی که زن و مرد در روابط با یکدیگر دارند، می گوید: هر دو می‌خواهند از مزایا استفاده کنند، اما آنجا که مربوط به تعهدات اجتماعی است، هر دو مشکل دارند. به عنوان مثال زن ایرانی هم می‌خواهد که از مواهب مدرن بهره بگیرد (آزادی عمل داشته باشد، مستقل باشد و …)، اما آنجایی که مربوط به تعهدات سنت است از آن هم دست بردار نیست (سنت نفقه و مهریه تعیین کرده است)، در صورتی که اگر زن و مرد در شرایط برابر می خواهند نقش مدرن ایفا کنند، کارکرد سنت از بین می‌رود.
این جامعه شناس در ادامه با اشاره به سهمیه ۳۰ درصدی بانوان که در انتخابات مجلس مطرح شد، می‌گوید: اما مورد اصلی مربوط به خود زنان است، مثلاً ۳۰ درصد مشاغل به زنان بدهیم، تا زنان پستهای مدیریتی را به دست آورند. اینجا شاید به صورت سهمیه کارساز باشد؛، اما چرا برخلاف انتظاری که تبلیغ میکنند، زنان منظم و کاراتر در دستگاه‌های اداری و اجرایی هستند و بهتر از مردان کارایی دارند، اثرات چندانی از کار و مدیریت زنان نمی‌بینیم؟
این پژوهشگر اجتماعی ادامه می دهد: اینجا نیاز است زنان فراتر از بحث بخشنامه ای و آیین‌نامه ای در قالب‌های سنتی قرار نگیرند. صرف دادن نقش مدیریتی به زنان کارساز نیست باید بسترها و زمینه ها را آماده کرد. تفضلی تصریح می کند: در واقع سازمان‌های اداری، محلی است برای عقلانیت و تلاش و توسعه انسانی، و در اینجا زنان باید انتخاب کنند. صرفاً به یک پایگاه اجتماعی نگاه نکنند و یا محلی برای درآمد و یا اینکه توان اقتصادی داشته باشند؛ بلکه باید نگاه جامعه را با یک تلاش مضاعف نسبت به خود و کارشان تغییر دهند.
این جامعه شناس توضیح می دهد: راه حل این است که زیرساختها و بسترهای فرهنگی آماده شود و خود زنان نسبت به نقش دوگانه خود تجدیدنظر کنند. آیا می‌خواهند مدرن باشند و بر اساس مقتضیات جامعه مدنی حرکت کنند و یا می‌خواهند هم از مزایای سنت و هم از مزایای مدرن بهره گیرند.
تفضلی در پایان تأکید می‌کند: نگاه سهم خواهانه به حضور زنان در عرصه اجتماعی و سیاسی، آفتی است که بعدها تبعات و مشکلاتش بیشتر برای خود آن‌ها است. برنامه ریزی و عقلانیت و گذر از موانع فرهنگی و بسترسازی برای همه این‌ها باید در کنار هم باشد تا وضعیت زن ایرانی تغییر کند.
امروز، فعالیت های اجتماعی زنان می‌تواند به رشد جامعه کمک کند؛ اما کماکان این صرفاً یک اثرکمی است و باید روی ابعاد آن به صورت کیفی، کارشناسی و فرهنگی توجه کرد و این زمانبر است و در دوران کوتاه، شرایط زنان در جامعه دگرگون نمی‌شود.
مهسا کشاورز
