از عصر که هوا خنک‌تر می‌شود، تا پاسی از شب پارک در اختیار شهروندانی است که به صورت خانوادگی یا مجردی گوشه‌ای از چمن پارک را اشغال کرده‌اند و اوقات فراغت خود را سپری می‌کنند. در روزهایی که گرانی سر به فلک می‌کشد و تورم و بیکاری گلوی مردم و به ویژه طبقه کارگر را می‌فشارد، خیلی‌ها پارک‌ها را به کافه و رستوران و سفره خانه و… ترجیح می‌دهند. کافی است غروب‌ها به پارک ملت، دهخدا یا الغدیر سر بزنی تا ببینی که جای سوزن انداختن نیست، شب‌های داغ پارک‌های قزوین کم و کسری زیاد دارد! چندی پیش بود که مدیرعامل سازمان فرهنگی ورزشی شهرداری قزوین گفت: بزرگترین مشکل در طراحی پارک‌ها، در نظر نگرفتن امکانات فرهنگی است. جای فرهنگسرا و کتابخانه در خیلی از پارک‌های قزوین خالی است. در این گزارش به سایر کاستی‌های پارک‌های قزوین می‌پردازیم.
پارک‌های شلوغ و توزیع نامناسب
آیا سرانه فضای سبز در قزوین کافی است و این سرانه به طور مناسب توزیع شده است؟ دکتر مجتبی شجاعی عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد تاکستان در این باره به فروردین امروز گفت: «به‌عنوان مثال هر محله با حداکثر ۵۵۰۰ نفر جمعیت و تقریبا با ۳۰ هکتار مساحت، نیاز به یک بوستان محلی با حداقل مساحت ۱ هکتار دارد. نکته مهم بعدی در موضوع بوستان‌ها، حداقل قطعه تفکیکی است. به‌عنوان مثال حداقل قطعه تفکیکی در یک بوستان ناحیه‌ای یا منطقه‌ای ۸ هکتار می‌باشد، در حالی‌که در شهر قزوین در حال حاضر در کل ۳ بوستان نسبتاً بزرگ با سطح عملکرد منطقه‌ای وجود دارد که مساحت آن‌ها بین ۴ تا ۶ هکتار است و هر سه مورد آن در منطقه ۲ هستند. بزرگترین آن‌ها پارک ملت با مساحت ۶ هکتار که در مقیاس عملکرد شهری ایفای نقش می‌کند. لذا همان‌طور که مشاهده می‌شود، شهر قزوین به لحاظ کمیت با کمبود شدید فضای سبز در سطوح و ابعاد مختلف به‌خصوص در مناطق ۱ و ۳ مواجه است. تراکم شدید جمعیتی در پارک‌های قزوین به‌ویژه در سه بوستان ملت، الغدیر و دهخدا تأکیدی بر این کمبود و توزیع نامتعادل است».
مشکلات طراحی پارک‌های قزوین
فرار از ازدحام شهر و تمدد اعصاب یکی از دلایل اصلی رفتن به پارک است که به نظر می‌رسد در طراحی بسیاری از پارک‌های قزوین به آن توجهی نشده است. محمد فائزی کارشناس ارشد برنامه‌ریزی شهری در رابطه با نحوه طراحی پارک و استفاده از پستی و بلندی‌های زمین به فروردین امروز گفت: «پارک‌ها نباید دارای شکل و چیدمان منظم و مسطح باشند بلکه باید حالتی طبیعی با پستی و بلندی‌های فراوان داشته باشد تا شهروندان احساس آرامش بیشتری کنند، روشنایی پارک باید ابعاد انسانی داشته باشد مثلا نصب پروژکتور مثل یک چشم سراسر بین، سبب تشویش و اضطراب می‌شود، همچنین در نحوه چیدمان صندلی‌های پارک هم می‌بایست دقیق شد؛ در بیشتر پارک‌های قزوین صندلی‌های تک افتاده از هم، امکان گفت‌وگوی جمعی شهروندان را می‌گیرد؛ چرا نباید یک آمفی تئاتر رو باز در بوستان‌های قزوین داشته باشیم؟ او معتقد است: جهت بررسی پارک‌ها از حیث احداث در داخل محله می‌توان از پارک دهخدا نام برد که به علت حضور در میان مسیر کمربندی، دارای خطرات زیادی برای مردم هنگام رفت و آمد است، درحالی که بوستان مشاهیر به علت حضور در محله و پیوند قوی با خیابان شهرداری و خیابان دارایی، هم دارای استفاده کنندگان بیشتر و هم امنیت عمومی بالاتری است».
راهکارهایی برای استفاده بهینه‌تر
مشکل اصلی برنامه ریزی از بالا این است که نظر شهروندان به طور مستقیم اعمال نمی‌شود. با تقویت گروه‌های محلی و استفاده از ظرفیت‌های محله ای می‌توان برنامه‌های متنوعی برای افزایش نشاط و پویایی حیات شهری در نظر گرفت. انواع برنامه‌های مردم محور از برگزاری جشنواره‌های تابستانی گرفته تا جنگ‌های شبانه و مسابقات محله می‌تواند سبب غنی‌تر شدن اوقات فراغت مردم شود. برگزاری «جشنواره تابستانه عمو باغبان» ویژه کودکان و احداث «مرکز آموزش شهروندی»، دو طرحی است که از سوی سازمان پارک‌ها و فضای سبز برای فصل تابستان در نظر گرفته شده است.
اما آیا این برنامه‌های تابستانی پاسخگوی نیازهای شهروندان است و همه گروه‌های اجتماعی را در بر می‌گیرد؟ این سوالی است که مسوولان باید پاسخ دهند.
حسام مناهجی
پارک‌های شلوغ و توزیع نامناسب
آیا سرانه فضای سبز در قزوین کافی است و این سرانه به طور مناسب توزیع شده است؟ دکتر مجتبی شجاعی عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد تاکستان در این باره به فروردین امروز گفت: «به‌عنوان مثال هر محله با حداکثر ۵۵۰۰ نفر جمعیت و تقریبا با ۳۰ هکتار مساحت، نیاز به یک بوستان محلی با حداقل مساحت ۱ هکتار دارد. نکته مهم بعدی در موضوع بوستان‌ها، حداقل قطعه تفکیکی است. به‌عنوان مثال حداقل قطعه تفکیکی در یک بوستان ناحیه‌ای یا منطقه‌ای ۸ هکتار می‌باشد، در حالی‌که در شهر قزوین در حال حاضر در کل ۳ بوستان نسبتاً بزرگ با سطح عملکرد منطقه‌ای وجود دارد که مساحت آن‌ها بین ۴ تا ۶ هکتار است و هر سه مورد آن در منطقه ۲ هستند. بزرگترین آن‌ها پارک ملت با مساحت ۶ هکتار که در مقیاس عملکرد شهری ایفای نقش می‌کند. لذا همان‌طور که مشاهده می‌شود، شهر قزوین به لحاظ کمیت با کمبود شدید فضای سبز در سطوح و ابعاد مختلف به‌خصوص در مناطق ۱ و ۳ مواجه است. تراکم شدید جمعیتی در پارک‌های قزوین به‌ویژه در سه بوستان ملت، الغدیر و دهخدا تأکیدی بر این کمبود و توزیع نامتعادل است».
مشکلات طراحی پارک‌های قزوین
فرار از ازدحام شهر و تمدد اعصاب یکی از دلایل اصلی رفتن به پارک است که به نظر می‌رسد در طراحی بسیاری از پارک‌های قزوین به آن توجهی نشده است. محمد فائزی کارشناس ارشد برنامه‌ریزی شهری در رابطه با نحوه طراحی پارک و استفاده از پستی و بلندی‌های زمین به فروردین امروز گفت: «پارک‌ها نباید دارای شکل و چیدمان منظم و مسطح باشند بلکه باید حالتی طبیعی با پستی و بلندی‌های فراوان داشته باشد تا شهروندان احساس آرامش بیشتری کنند، روشنایی پارک باید ابعاد انسانی داشته باشد مثلا نصب پروژکتور مثل یک چشم سراسر بین، سبب تشویش و اضطراب می‌شود، همچنین در نحوه چیدمان صندلی‌های پارک هم می‌بایست دقیق شد؛ در بیشتر پارک‌های قزوین صندلی‌های تک افتاده از هم، امکان گفت‌وگوی جمعی شهروندان را می‌گیرد؛ چرا نباید یک آمفی تئاتر رو باز در بوستان‌های قزوین داشته باشیم؟ او معتقد است: جهت بررسی پارک‌ها از حیث احداث در داخل محله می‌توان از پارک دهخدا نام برد که به علت حضور در میان مسیر کمربندی، دارای خطرات زیادی برای مردم هنگام رفت و آمد است، درحالی که بوستان مشاهیر به علت حضور در محله و پیوند قوی با خیابان شهرداری و خیابان دارایی، هم دارای استفاده کنندگان بیشتر و هم امنیت عمومی بالاتری است».
راهکارهایی برای استفاده بهینه‌تر
مشکل اصلی برنامه ریزی از بالا این است که نظر شهروندان به طور مستقیم اعمال نمی‌شود. با تقویت گروه‌های محلی و استفاده از ظرفیت‌های محله ای می‌توان برنامه‌های متنوعی برای افزایش نشاط و پویایی حیات شهری در نظر گرفت. انواع برنامه‌های مردم محور از برگزاری جشنواره‌های تابستانی گرفته تا جنگ‌های شبانه و مسابقات محله می‌تواند سبب غنی‌تر شدن اوقات فراغت مردم شود. برگزاری «جشنواره تابستانه عمو باغبان» ویژه کودکان و احداث «مرکز آموزش شهروندی»، دو طرحی است که از سوی سازمان پارک‌ها و فضای سبز برای فصل تابستان در نظر گرفته شده است.
اما آیا این برنامه‌های تابستانی پاسخگوی نیازهای شهروندان است و همه گروه‌های اجتماعی را در بر می‌گیرد؟ این سوالی است که مسوولان باید پاسخ دهند.
حسام مناهجی
