قزوین؛ استان سنتی در برابر تحول دیجیتال
در حالیکه هر روز خبر تازهای از شتاب نفسگیر هوش مصنوعی در جهان منتشر میشود و کشورها با سرمایهگذاریهای کلان در این عرصه به رقابتی سرسامآور تن دادهاند، ایران در میدان دیگری بازی میکند؛ جایی که اولویتها هنوز چیزهای دیگری است. با همین تناسب، قزوین نیز در دل این موج جهانی با چالشهای سنگینی روبهروست: صنعتی که سالها زیر سایه تحریمها و فرسودگی تجهیزات از نوسازی بازمانده، نظام آموزشیای که همچنان به الگوهای کهنه تکیه دارد و نیروی انسانیای که اگرچه توانمند است، اما مهارتمحور و همگام با دانش روز نیست.
از سویی دیگر یکی از مهمترین معضلات استان به طور صحیحتر کشورمان! کمبود مدیران متخصص و آشنا با دانش روز است؛ مدیرانی که بتوانند به جای تصمیمهای سلیقهای، تصمیمهای علمی و منطقی بگیرند. در این میان، هوش مصنوعی میتواند به بازوی توانمند تصمیمسازان بدل شود؛ ابزاری برای تحلیل دادههای کلان، ارتقای سطح مدیریت استان و حتی تقویت امنیت و مدیریت بحرانها. اما شرط اصلی، آشنایی و جسارت مدیران در بهرهگیری از این توانمندیهاست.
گام نخست؛ همایش هوش مصنوعی
شاید به همین دلیل است که مسئولان قزوین نخستین قدم را برداشتهاند و همایش تخصصی هوش مصنوعی غرب کشور برگزار کردهاند. گامی که در ظاهر نمادین است، اما میتواند سرآغاز مسیری تازه باشد. هرچند کارشناسان تأکید میکنند که این حرکت به تنهایی کافی نیست، اما میتواند نشانهای از تغییر رویکرد استان باشد.
«محمد نوذری»، استاندار قزوین در اولین نشست هوش مصنوعی استان گفت: «هوش مصنوعی یک فناوری نوظهور است که در حال جابهجایی معادلات فناوری و اقتصاد جهانی است و امروز همه دنیا به سمت آن حرکت میکند. این موضوع یکی از اولویتهای اساسی دولت چهاردهم است.» او بر آموزش مدیران و همکاری میان دانشگاهها و صنایع تأکید کرد و آن را شرط موفقیت استان دانست.
آموزش؛ پرورش نسلی تازه
در همین نشست، «حسنعلی اصغری»، مدیرکل آموزش و پرورش استان اعلام کرد که تاکنون ۸۴هزار نفرساعت آموزش هوش مصنوعی برای معلمان و دانشآموزان برگزار شده و «مرکز ایده و خلاقیت» در اداره کل آموزش و پرورش راهاندازی شده است. او گفت: «هدف اصلی این اقدامات تبدیل مدارس به محیطهایی پویا برای یادگیری و ابداع است.»
«حجتالله امینی»، مدیرکل ارتباطات و فناوری اطلاعات استان نیز خبرداد که تاکنون ۲۵هزار دانشآموز پایه اول متوسطه در طرح «ایران دیجیتال» ثبتنام کردهاند و قزوین رتبه دوم کشوری در حوزه آموزش دیجیتال را کسب کرده است. او افزود: «راهاندازی پارک فاوا با اعتبار ۱۰میلیارد تومان و اختصاص ۱۳میلیارد تومان تسهیلات به چهار شرکت فعال، گامهای نخستین برای اشتغالزایی و توسعه در استان است.»
«محمدحسین شفیعآبادی»، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد قزوین در همایش هوش مصنوعی هشدارداد: «۷۰درصد فرآیندهای دولتی قابلیت خودکارسازی با هوش مصنوعی را دارند؛ این یعنی ۴۰درصد صرفهجویی در زمان و هزینه و ارزشی معادل ۳.۳ تریلیون دلار در اقتصاد جهانی. با وجود این، ایران در بهرهگیری از این فناوری در ردیف صدم دنیا قرار دارد.»
«محمدجواد جعفری»، کارشناس نرمافزار و مدیر یک شرکت دانشبنیان نیز گفت: «خطوط تولیدی که ارتقای آنها نیازمند میلیاردها دلار است، با کمک هوش مصنوعی و هزینهای بسیار کمتر بهروز میشوند.» او خواستار حمایت مادی و معنوی از شرکتهای بومی شد.
«اباذر کریمی پنابندانی»، رئیس کمیسیون هوش مصنوعی سازمان نظام صنفی رایانهای قزوین تأکیدکرد: «هوش مصنوعی ذاتاً تهدید یا فرصت نیست؛ ابزاری است که با قانونگذاری و اخلاقمحوری میتواند رفاه اجتماعی ایجاد کند.»
او تأکید میکند که نگرانیها درباره حذف برخی مشاغل تکراری با بهکارگیری هوش مصنوعی منطقی است، اما همزمان دهها فرصت شغلی جدید نیز ایجاد خواهد شد؛ مشاغلی مانند مربی هوش مصنوعی، تحلیلگر داده و طراح تعامل انسان–ماشین و نکته کلیدی این است که ما برای تغییر مهارتها آماده شویم.
رئیس کمیسیون هوش مصنوعی استان قزوین میگوید: «برای حفاظت از ارزشهای انسانی در برابر هوش مصنوعی، سه اقدام اساسی ضروری است: قانونگذاری هوشمند برای استفاده مسئولانه از دادهها و الگوریتمها انجام شود، شفافیت الگوریتمی برقرار شود تا مردم بدانند تصمیمات مهم بر چه مبنایی گرفته میشود و آموزش عمومی داده شود تا سواد دیجیتال و آگاهی از حقوق افراد افزایش یابد.»
او ظرفیتهای استان در کشاورزی هوشمند، مدیریت انرژی و گردشگری دیجیتال را یادآور شد و افزود: «با همافزایی دانشگاهها و صنایع، قزوین میتواند به پایلوت ملی هوش مصنوعی بدل شود.»
قزوین امروز بر سر یک دو راهی تاریخی ایستاده است؛ از یکسو سنتهای ریشهدار و مشکلات انباشته و از سوی دیگر فناوریای که میتواند آیندهای متفاوت بسازد. آیا این استان جرأت میکند از همایشها و شعارها عبور کند و به عمل برسد؟ فردای قزوین میتواند شهری باشد با تاکستانهای دیجیتال و خیابانهای بیترافیک، یا همان صنعتی فرسوده و آموزشی عقبافتاده. پاسخ هنوز نوشته نشده است؛ آینده در حال عبور است و تنها پرسش این است: قزوین، تماشاگر خواهد بود یا خالق؟
