به‌رغم اینکه بیماری‌های روحی و روانی از دیرباز در زندگی انسان وجود داشته، تحولات دو دهه اخیر در سبک زندگی، باعث افزایش چشمگیر آمار افسردگی در جهان شده است. حالا وضعیت سلامت روان در ایران نیز نگران‌کننده است و استان قزوین از این قاعده مستثنا نیست.
افسردگی چیست و چرا شایع است؟
سازمان جهانی بهداشت (WHO) افسردگی را اختلالی روانی بسیار شایع تعریف می‌کند که شامل کاهش علاقه و لذت از فعالیت‌های روزمره، احساس پوچی، غم عمیق و ناامیدی است. مبتلایان به افسردگی دچار کاهش تمرکز، نوسانات خلقی و اختلال در رفتارهای عادی خود می‌شوند. این علائم، فعالیت‌های روزانه و روابط فردی و اجتماعی را مختل می‌کند.
دکتر «ربابه مزینانی»، روانپزشک، در این خصوص می‌گوید: «افسردگی انواع مختلفی دارد که شامل افسردگی دائم، فصلی، پس از زایمان، اختلال دوقطبی، افسردگی سایکوتیک و افسردگی غیرمعمول است. این اختلال می‌تواند ملایم، متوسط یا شدید باشد. تغییرات سطح هورمون‌های مغزی، آسیب‌های روحی و برخی پیشامدهای زندگی از مهم‌ترین علل بروز افسردگی هستند.»
تصویربرداری از مغز افراد مبتلا نشان داده که بخش‌هایی از مغز که مسئول تنظیم خواب، تفکر، خلق‌وخو و رفتار هستند، عملکردی غیرعادی دارند. درمان افسردگی با روش‌های مختلفی از جمله دارو، روان‌درمانی و تغییر سبک زندگی امکان‌پذیر است.
افسردگی در قزوین؛ آمار و نگرانی‌ها
استان قزوین نیز همانند سایر نقاط کشور با رشد نگران‌کننده آمار افسردگی مواجه است. طبق آمار منتشرشده توسط سازمان بهزیستی استان، حدود ۲۵درصد از جمعیت قزوین با یکی از انواع اختلالات روانشناختی دست‌وپنجه نرم می‌کنند که افسردگی و اضطراب در صدر این اختلالات قرار دارند. نرخ افسردگی در میان زنان این استان تقریباً دو برابر مردان است.
افزایش فشارهای اقتصادی، ناامنی شغلی و تنش‌های اجتماعی از مهم‌ترین عوامل گسترش افسردگی در قزوین است. از سوی دیگر، برخی مشکلات نظیر نبود برنامه‌های پیشگیرانه مؤثر، کمبود مشاوران روانشناس در مراکز درمانی و عدم آگاهی کافی درباره اهمیت سلامت روان، شرایط را پیچیده‌تر کرده است.
طبق آمار منتشر شده توسط دانشگاه علوم پزشکی قزوین، میانگین سنی ابتلا به افسردگی در این استان کاهش یافته و حتی در میان دانش‌آموزان و نوجوانان نیز علائم افسردگی به چشم می‌خورد. در کنار این، افزایش نرخ طلاق، اعتیاد و حتی خودکشی در سال‌های اخیر، زنگ خطر جدی برای مسئولان استان محسوب می‌شود.
تأثیر عوامل محیطی بر افسردگی در قزوین
یکی از ویژگی‌های خاص استان قزوین، ترکیب جمعیتی و نقش مهم آن در حوزه صنعتی و کشاورزی کشور است. زندگی صنعتی و مهاجرت‌های ناشی از کار، بسیاری از خانواده‌ها را دچار بحران‌های اجتماعی کرده است. به‌ویژه در مناطق کارگری، نبود حمایت روانی و محیطی مناسب باعث افزایش افسردگی شده است.
از سوی دیگر، در مناطق روستایی استان نیز، کمبود امکانات درمانی، فشارهای معیشتی، و دوری از مراکز حمایتی، سبب شده تا مشکلات روانی افراد نادیده گرفته شود. این مسئله به‌خصوص در میان زنان روستایی که به دلیل فرهنگ غالب، کمتر به بیان مشکلات روانی خود می‌پردازند، قابل مشاهده است.
اهمیت پیشگیری و درمان
افسردگی نه‌تنها کیفیت زندگی فرد را کاهش می‌دهد، بلکه بر جامعه نیز تأثیر مخرب دارد. کارشناسان تأکید می‌کنند که اقدام فوری در حوزه پیشگیری و درمان، می‌تواند از گسترش بیشتر این معضل جلوگیری کند.
دکتر «امیر امجدی»، روانشناس، در این رابطه می‌گوید: «پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی مانند اعتیاد، بزه، طلاق و فقر، نقش مهمی در کاهش میزان افسردگی دارد. از سوی دیگر، آگاهی‌بخشی به مردم درباره اهمیت سلامت روان و دسترسی آسان‌تر به خدمات درمانی، از جمله روان‌درمانی و مشاوره، ضروری است.»
راهکارهای عملی در قزوین
برای مقابله با این بحران، استان قزوین به برنامه‌های پیشگیرانه و درمانی گسترده نیاز دارد. ایجاد مراکز مشاوره و روان‌درمانی در مناطق محروم، افزایش تعداد مشاوران و روانشناسان در مدارس و دانشگاه‌ها، و آموزش مهارت‌های زندگی به نوجوانان و جوانان از اقدامات ضروری به شمار می‌رود.
همچنین، برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای والدین و معلمان درباره شناسایی علائم اولیه افسردگی و ارائه خدمات رایگان مشاوره در مناطق پرخطر، می‌تواند تأثیر بسزایی در کاهش این معضل داشته باشد.
در کنار این اقدامات، بهره‌گیری از ظرفیت‌های فرهنگی و اجتماعی استان، نظیر مساجد، خانه‌های فرهنگ و تشکل‌های محلی، برای ترویج سلامت روان و حمایت از افراد در معرض خطر، اهمیت دارد.
نتیجه‌گیری
افسردگی نه تنها یک بیماری فردی بلکه یک بحران اجتماعی است که می‌تواند به سایر آسیب‌های اجتماعی از جمله طلاق، اعتیاد و حتی خودکشی دامن بزند. استان قزوین نیز به دلیل شرایط خاص جمعیتی، اجتماعی و اقتصادی خود، با چالش‌های جدی در حوزه سلامت روان مواجه است.
برای مقابله با این بحران، لازم است نهادهای دولتی، سازمان‌های مردم‌نهاد و جامعه محلی به صورت یکپارچه عمل کنند. سرمایه‌گذاری در بخش سلامت روان، افزایش تعداد مراکز درمانی روانشناختی، و ارائه خدمات مشاوره‌ای رایگان برای اقشار آسیب‌پذیر، از اقدامات حیاتی است. همچنین، آموزش عمومی برای آگاهی‌بخشی به مردم درباره علائم افسردگی و اهمیت مراجعه به روانشناس، می‌تواند در کاهش انگ اجتماعی این بیماری مؤثر باشد.
استان قزوین می‌تواند با الگو قراردادن تجربه‌های موفق سایر استان‌ها و کشورها در زمینه پیشگیری و درمان افسردگی، راهکارهایی موثر برای مقابله با این بحران اتخاذ کند. این تنها با همت و اراده جمعی امکان‌پذیر است. آینده‌ای روشن‌تر در انتظار جامعه‌ای است که به سلامت روان به عنوان اولویتی جدی نگاه کند.
