اقدامات انجام‌شده؛ ناکافی و پراکنده
«قاسم اللهیاری»، رئیس کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر قزوین، با اشاره به تلاش‌های صورت‌گرفته در این حوزه می‌گوید: «طی سه سال گذشته، حدود ۲۰سردیس از مفاخر استان نظیر دکتر صالحی و میرعماد قزوینی ساخته و در نقاط مختلف شهر نصب شده است. همچنین برای مناسبت‌های ملی و مذهبی، المان‌های موقت مانند سازه سبزه ایرانی در میدان آزادی طراحی و اجرا شده‌اند.»
وی تاکید می‌کند: «رویکرد ما این است که انتخاب آثار و طراحی‌ها با فضای مکانی و هویتی محل نصب هماهنگ باشد. به همین منظور، از هنرمندان برجسته کشور دعوت کرده‌ایم تا در طراحی و اجرای این المان‌ها همکاری کنند.»
با این وجود، بسیاری از شهروندان و کارشناسان معتقدند که این اقدامات نتوانسته‌اند تاثیر مطلوبی بر هویت بصری شهر بگذارند. پراکندگی و نبود یک استراتژی جامع در طراحی و نصب المان‌ها، یکی از مهم‌ترین نقدهایی است که بر عملکرد مدیریت شهری وارد شده است.
نظرات کارشناسان؛ نیاز به بازتعریف هویت المان‌ها
«علیرضا منجم»، مدیرعامل سازمان زیباسازی شهرداری قزوین، با اشاره به چالش‌های پیش‌روی این سازمان می‌گوید: «یکی از مشکلات اساسی، محدودیت فضاهای شهری برای جانمایی المان‌هاست. با این حال، تلاش کرده‌ایم از فضاهای موجود به بهترین شکل ممکن استفاده کنیم و پراکندگی المان‌ها را به‌گونه‌ای مدیریت کنیم که تمامی مناطق شهری پوشش داده شوند.»
«مهدی خطیبی»، معمار و کارشناس شهرسازی، نقد جدی‌تری به وضعیت المان‌های قزوین وارد می‌کند: «متاسفانه بسیاری از المان‌های شهری قزوین نه‌تنها فاقد هویت هستند، بلکه مکان‌یابی آن‌ها نیز اصولی نیست. برای مثال، تندیس مشاهیر استان باید در میدان‌های اصلی یا فضاهای خاصی که توجه عمومی را جلب می‌کنند، نصب شوند. در حالی که اکنون شاهد نصب پراکنده و بی‌هدف این آثار در نقاط کم‌تردد هستیم.»
وی پیشنهاد می‌دهد که طراحی و اجرای المان‌ها از طریق مسابقات ملی یا همکاری با هنرمندان برجسته انجام شود و یک کمیته تخصصی، کیفیت و تناسب این آثار با فضای شهری را نظارت کند.
«محمدعلی لشگری»، مهندس معمار و مدرس دانشگاه، نیز در همین خصوص به فروردین امروز می‌گوید: «نبود ارتباط کافی المان‌ها با هویت تاریخی و فرهنگی شهر و کمبود خلاقیت در طراحی و همچنین عدم اجرای ایده‌های نوآورانه مانند تقاطع غیرهمسطح شیخ حسن نصرالله، از جمله چالش‌های مطرح در این زمینه است.»
وی که از اعضای گروه تخصصی معماری سازمان نظام مهندسی استان قزوین نیز است، «جانمایی نامناسب المان‌ها در سطح شهر، مانند قرارگیری تندیس فردوسی در محوطه‌ای بالاتر از میدان عدل، و همچنین کمبود مشارکت عمومی در طراحی و انتخاب این عناصر شهری را از دیگر ضعف‌های موجود عنوان می‌کند.»
«سوسن نوروزی»، دبیر کمیسیون تخصصی شهرسازی نظام مهندسی ساختمان قزوین، نیز معتقد است که المان‌های شهری قزوین بیشتر بر تقلید و کپی‌برداری از نمادهای سایر شهرها متمرکز شده‌اند. او می‌گوید: «این المان‌ها نه‌تنها ایده‌پردازی و نوآوری ندارند، بلکه تناسبی با هویت فرهنگی و تاریخی قزوین نیز ندارند. برای مثال، در طراحی المان‌ها باید به جنبه‌های ورزشی، صنعتی و اجتماعی نیز توجه شود، نه فقط به نمادهای تاریخی یا مذهبی.»
چرا المان‌های شهری اهمیت دارند؟
در شهرهای موفق دنیا، المان‌های شهری به ابزارهایی برای ایجاد نشاط، تقویت هویت شهری و حتی جذب گردشگر تبدیل شده‌اند. این عناصر می‌توانند خاطرات جمعی شهروندان را شکل دهند و به برند شهری کمک کنند.
«عباس وثیق‌نیا»، کارشناس ارشد طراحی شهری، تاکید می‌کند: «حرکت در جهت تعیین یک برند شهری برای قزوین، می‌تواند به همگرایی فعالیت‌های مرتبط با طراحی المان‌ها کمک کند. این برند باید بازتابی از هویت تاریخی و فرهنگی شهر باشد تا قزوین را از دیگر شهرها متمایز کند.»
وی اضافه می‌کند: «المان‌های شهری نه‌تنها باید از نظر ظاهری جذاب باشند، بلکه باید پیام مشخصی را به مخاطب منتقل کنند. به همین دلیل، طراحی آن‌ها نیازمند یک رویکرد جامع و کارشناسی‌شده است.»
چالش‌های پیش‌رو و راهکارها
به‌رغم تلاش‌های مدیریت شهری قزوین برای بهبود وضعیت المان‌ها، مشکلاتی نظیر کمبود بودجه، فقدان استراتژی جامع و بی‌توجهی به اصول طراحی همچنان وجود دارد. کارشناسان پیشنهاد می‌دهند که شهرداری قزوین از روش‌هایی نظیر برگزاری سمپوزیوم‌های هنری، مسابقات طراحی و همکاری با هنرمندان بومی استفاده کند تا المان‌هایی متناسب با هویت محلی شهر خلق شوند.
همچنین، مکان‌یابی اصولی و تناسب موضوعی المان‌ها با فضای نصب آن‌ها باید در اولویت قرار گیرد. برای مثال، تندیس‌های مشاهیر استان بهتر است در میدان‌های اصلی نصب شوند و المان‌های مفهومی انتزاعی در فضاهایی که حس نشاط و خلاقیت را القا می‌کنند، جانمایی شوند.
نتیجه‌گیری
المان‌های شهری قزوین، به‌جای تقویت هویت بصری و نشاط‌آفرینی، به نقاط ضعف و نارضایتی تبدیل شده‌اند. این موضوع نشان‌دهنده فقدان یک رویکرد جامع و کارشناسی‌شده در طراحی و اجرای این عناصر است. با این حال، مدیریت شهری می‌تواند با برنامه‌ریزی دقیق، توجه به هویت تاریخی و فرهنگی قزوین و استفاده از ظرفیت هنرمندان محلی، مسیر اصلاح را در پیش بگیرد و قزوین را به شهری زیبا، بانشاط و هویت‌مند تبدیل کند.
