۱۴اکتبرسال۱۹۴۷ با نشست روسای موسسه‌های استاندارد بیست و پنج کشور جهان در لندن، سنگ‌بنای تشکیل سازمان بین‌المللی استاندارد گذاشته شد و امسال این مناسبت با شعار «استانداردها؛ مشارکت مردمی، جهش تولید و توسعه اقتصادی» گرامی داشته شد.
سازمان ملی استاندارد ایران تاکنون حدود ۲۷هزار عنوان استاندارد ملی را تدوین کرده است که بیشترین میزان استانداردهای تدوین شده به ترتیب در زمینه مکانیک و فلزشناسی با ۳۵۲۸موضوع، صنایع شیمیایی و پلیمر با ۳۵۰۴موضوع، خوراک و فرآورده های کشاورزی با ۳۳۱۷موضوع، خودرو و نیرومحرکه با ۲۸۸۹موضوع می‌باشد. همچنین در حوزه خدمات ۸۲۴استاندارد و در زمینه مدیریت کیفیت ۱۵۴موضوع تدوین شده است. با گذشت زمان و افزایش تولید و پیشی گرفتن تولید بر تقاضا و توسعه بازارهای صادراتی، استانداردها از مقوله‌ای تشویقی به جز جدایی‌ناپذیر فرآیند تولید بدل گشت و امروزه دارابودن نشان استاندارد و توجه به مقوله کیفیت، خواسته و میلی تشریفاتی نیست و بی‌توجهی به آن سبب از دست رفتن مشتریان و کاهش درآمد می‌شود.
تاریخچه استاندارد در قزوین
با تصویب قانون منع تاسیس صنایع در شعاع ۱۲۰کیلومتری تهران، نخستین شهرصنعتی مدرن کشور در سال۱۳۴۶ در محدوده جنوب شرقی قزوین به نام شهرصنعتی البرز تاسیس شد و در همین زمان با راه‌اندازی آزمایشگاه‌های تخصصی سازمان استاندارد در کرج، ارائه خدمات به واحدهای صنعتی مستقر در این شهرصنعتی شدت گرفت و قزوین یکی از مهمترین مقاصد پیاده‌سازی استاندارد اجباری کالاها در ایران شد. با گذشت بیش از نیم قرن از روند توسعه صنعتی قزوین بنا بر آمارها در سطح استان قزوین بالغ بر هزار و ۱۷۱پروانه استاندارد صادر شده که با عنایت به جدیدترین آمار پروانه‌های صادره می‌توان گفت کمتر از یک سوم واحدهای صنعتی دارای پروانه فعالیت را شامل می‌شود. البته بخشی از این ماجرا به عدم مشمولیت واحدهای صنعتی برای اخذ پروانه استاندارد بازمی‌گردد اما با این وجود عدم بهره‌مندی بالغ بر ۷۰درصد واحدهای تولیدی و صنعتی استان از پروانه استاندارد محل تامل جدی است. اگر این مساله به عدم مراجعه و دریافت پروانه استاندارد بازمی‌گردد باید در سازوکارهای عملیاتی شناسایی و اجبار به دریافت پروانه شک کرد و اگر به محدود بودن دامنه شمول محصولات واجد استاندارد اجباری مربوط است ضرورت بازنگری در لیست کالاهای مشمول با توجه به اهمیت مساله کیفیت در زندگی مردم به عنوان مصرف‌کنندگان کالاها و افزایش توان رقابت‌پذیری محصولات کشور در بازارهای جهانی ضرورت دارد.
سازمان استاندارد به‌عنوان یک نهاد حاکمیتی در امر سنجش کیفیت محصولات استراتژیک کشور در دهه‌های اخیر تلاش مناسبی برای فرهنگ‌سازی از طریق فعالیت‌های مختلف در سطح کشور و استان قزوین انجام داده است. برخی از این اقدامات به‌ویژه تلاش‌های رسانه‌ای برای حساس‌سازی جامعه نسبت به اهمیت وجود نشان استاندارد در سالیان اخیر منجربه تغییر رفتار محسوس جامعه در این زمینه شده است. اگرچه انتقاداتی به برخی اقدامات انجام شده نظیر برگزاری نمایشگاه‌های کالای استاندارد وارد شده است که اصرار بر برگزاری نمایشگاه با مشارکت کارکنان اداره کل در سطح استان در سال‌های پیش و اعمال فشار و مذاکره با واحدهای تولیدی برای حضور در این رویداد نمایشگاهی – که در برخی موارد با اکراه واحدهای فوق صورت‌گرفته است– با نقش نظارتی آنان در مقام کنترل‌کننده ضوابط تولید کالای استاندارد منافات ایجاد می‌کند یا خیر؟!
جعل علامت استاندارد در قزوین
یکی از تازه‌ترین جنجال‌های ایجاد شده در ارتباط با موضوع استاندارد به جعل نشان استاندارد توسط شرکت نستله در محصول استراتژیک سرلاک بود که تاکنون بازتاب اقدامات قضایی مرتبط با آن به رسانه‌های گروهی اعلام نشده است. بنا بر اعلام مدیرکل استاندارد استان قزوین شرکت نستله ایران علامت استاندارد را بر روی محصول سرلاک (فرآورده غذای کمکی شیرخواران و کودکان بر پایه غلات) جعل کرده است. به گفته عقیلی براساس ماده۴۰ قانون تقویت و توسعه نظام استاندارد، چاپ و جعل نشان استاندارد بدون دریافت پروانه کاربرد علامت استاندارد و یا اخذ تاییدیه از سازمان ملی استاندارد ایران، جرم‌انگاری شده و مرتکبان به حبس تعزیری محکوم می‌شوند.
باتوجه به تنوع واحدهای مشمول استاندارد اجباری در استان قزوین ۲۲شعبه ویژه کیفری و حقوقی برای بررسی جرایم در حوزه استاندارد در قزوین اختصاص یافته که تاکنون گزارشی از عملکرد آنان در اختیار رسانه‌های گروهی قرار نگرفته است. در حال حاضر شهروندان می‌توانند مراتب جعل نشان استاندارد را با شماره تلفن۱۵۱۷ یا با سامانه پیامکی۱۰۰۰۱۵۱۷ به این اداره کل گزارش نمایند. مطالبه‌گری از دستاوردهای پیگیری‌های قضایی انجام شده در این عرصه نزد رسانه‌های گروهی می‌تواند به حساسیت‌زایی نزد افکار عمومی و افزایش هزینه اقدامات جاعلانه واحدهای متخلف کمک شایانی نماید.
تحقق فراتر از سقف اهداف برنامه
در تازه‌ترین خبر از عملکرد اداره کل استاندارد استان قزوین مدیرکل این نهاد از تحقق ۱۲۵درصدی اهداف و برنامه‌های سند راهبردی استانداردسازی در استان خبر داده است. برنامه‌های محقق شده شامل تدوین، تجدیدنظر و بازنگری استاندارد و مشارکت در استانداردسازی بین‌المللی است. به گفته عقیلی، برگزاری پنج نشست شورای استاندارد با جمعاً ۱۷مصوبه، تحقق ۱۳۹درصدی درآمد نسبت به برنامه مصوب، تحقق ۱۲۳درصدی برنامه‌ها در حوزه ارزیابی انطباق کالا و خدمات (صدور پروانه، بازبینی فنی و نظارت، نمونه‌برداری و انجام آزمون، ارزیابی انطباق کالاهای وارداتی و صادراتی)، تحقق ۱۲۷درصدی برنامه‌ها در حوزه اندازه‌شناسی (آزمون و علامت‌گذاری وسایل سنجش، آزمون نازل‌های سوخت و طرح پیش بسته‌بندی)، تحقق ۱۳۶درصد از برنامه‌ها در برگزاری دوره‌های آموزش و توانمندسازی و ۱۵۶درصد از اقدامات در حوزه ترویج و فرهنگ استاندارد از دیگر دستاوردهای این اداره کل است. این اخبار ضمن دلگرمی برای مخاطبان فعالیت‌های این نهاد از منظر ادبیات برنامه‌ریزی اهمیت بررسی مجدد در نحوه تعیین اهداف و سرانه‌های عملکردی را در این حوزه مهم را گوشزد می‌نماید.
تحقق بالاتر از ۱۰۰درصدی اهداف یک مجموعه در اغلب زمینه‌ها را الزاما نمی‌توان نشان‌دهنده عملکرد خوب و فراتر از خوب آن دانست بلکه با فرض صحت آمار و روایی ابزارهای سنجش، اشکال در تعیین چشم‌انداز‌ها و اهداف یا تطابق استراتژی‌ها و نحوه تخصیص منابع و میزان بهره‌وری در عملکردها می‌تواند عامل بروز چنین وضعیتی قلمداد گردد که قلمرو استاندارد به عنوان حوزه مرتبط با زندگی و سلامت و امنیت آحاد جامعه واجد دقت و بررسی موشکافانه‌تر می‌باشد.
حساسیت موضوع مانع از ارج‌نهادن بر تلاش‌های مجدانه این نهاد برای صیانت از حقوق عامه مردم در حوزه فعالیت‌های آنان نیست؛ ولی به همین دلیل نگاه نقادانه و آسیب‌شناسی اقدامات انجام شده از دیدگاه رسانه واجد اهمیت مضاعف است و امید است با استقبال این نهاد و مخاطبان ارجمند مواجه گردد.
