در این مدت، و با اعتراض‌ها به جان‌باختن مهسا امینی پس از بازداشت توسط ماموران پلیس گشت ارشاد، دسترسی ایرانیان داخل کشور به اینترنت جهانی دچار اختلال جدی شده است. درحالی که دسترسی آزاد به اینترنت از جمله حقوق شهروندی ایرانیان می‌باشد، اما بسیاری از نرم‌افزارها و پیام‌رسان‌هایی چون اینستاگرام، وایبر، واتساپ و… که مورد استفاده مردم بودند فیلتر شدند و شهروندان برای استفاده از آن‌ها نیازمند فیلترشکن می‌باشند.
با این اقدام، بسیاری از کاربران به ناچار به انواع فیلترشکن‌ها روی آورند؛ گرچه مسئولان متولی کوشیدند با ایجاد اختلال در فیلترشکن‌ها، مانع چنین اتفاقی شوند، و همین‌امر سبب شد تا کاربران به کافی‌نت‌ها و یا مراکز خدماتی برای نصب فیلترشکن مراجعه کنند که این مساله، بعضا هزینه‌های گزافی نیز برای آن‌ها به همراه داشت.
اختلال در اینترنت، اختلال در معیشت است
اما بُعد دیگر قطعی اینترنت و فیلتر اینستاگرام مربوط به کسب‌وکارهای اینترنتی و آنلاین‌شاپ‌هایی است که به تعطیلی کشانده شدند. بسیاری‌از فروشندگان اینترنتی معتقدند که اختلال در اینترنت، اختلال در معیشت آن‌ها است و اگر این رویه پیش برود کسب‌وکارهای اینترنتی به ورشکستگی می‌رسند.
دراین‌باره از الهام مرادی، مدیر فروش لباس که صفحه‌ای در اینستاگرام برای فروش مانتو و روسری دارد می‌پرسم وضعیت فروش او در این مدت چگونه بوده و فیلتر و قطع اینترنت چه‌تاثیری در فروش تولیدات او داشته است؟ او با دلخوری به «فروردین امروز» می‌گوید: از وقتی اینترنت دچار اختلال شد، فروش محصولات ما علنا تعطیل شد و با وجود تعداد بالای فالورها در صفحه کاری خود اما هیچ سفارش کاری و فروشی در یک‌ماه گذشته نداشتیم.
این فروشنده ادامه می‌دهد: من فکر می‌کنم بیکاری و اختلال در معیشت ما فروشندگان مجازی برای مسئولان اهمیتی ندارد چون آن‌ها می‌دانستند که با فیلترشدن این فضا بسیاری از کسب‌وکارها ضرر می‌کنند و تعطیل می‌شوند اما با این حال کار خودشان را انجام دادند.
سمانه طاهرخانی، تولیدکننده دیگری است که در فضای مجازی، کسب‌وکار اینترنتی خودش را داشته و به تولید صنایع دستی چوبی مشغول بوده است. او نیز می‌گوید که در یک‌ماه گذشته به علت جو حاکم بر کشور و قطعی اینترنت هیچ فروشی از طریق فضای مجازی نداشته و وضعیت فروش محصولات و درآمدشان به صورت جدی با مشکل مواجه شده است و اگر این داستان ادامه‌دار باشد شرایط اقتصادی آن‌ها بیش‌ازپیش دچار بحران خواهد شد.
طاهرخانی ادامه می‌دهد: سازمان صنایع‌دستی در جهت حمایت از تولیدکنندگان وامی را در اختیار ما قرار داد که برای توسعه کار خود این وام را دریافت کردیم تا کارگاه تولیدی را بزرگتر و چندین دستگاه را نیز به کارگاه اضافه کنیم اما با قطعی اینترنت و فیلترشدن فضای مجازی همه‌چیز به‌هم خورد و الان حتی توان پرداخت اقساط همین وام را هم نداریم و بسیار نگران آینده هستیم.
کسب‌وکارهای اینترنتی و بیشترین ضرر مالی
باتوجه به نگرانی‌های فروشندگان اینترنتی در این روزهای بحرانی، نظر علیرضا خدابخش، کارشناس فن‌آوری اطلاعات و عضو هیات‌مدیره شرکت قاصدک را در خصوص فیلترینگ و تعطیلی کسب‌وکارهای اینترنتی جویا شدیم. او به «فروردین‌امروز» می‌گوید: با توجه به اینکه پلتفرم‌هایی چون اینستاگرام در ایران حدود ۴۰میلیون کاربر دارند و حدود ۱۰میلیون کسب‌وکار در این فضا مشغول به فعالیت اقتصادی هستند اما قطعا این روزها کسب‌وکارهای اینترنتی حال‌وروز خوبی ندارند و بیشترین ضرر مالی را نیز متحمل شده‌اند.
کارشناس فن‌آوری اطلاعات در خصوص جایگزینی پلتفرم‌های داخلی به جای پلتفرم‌های خارجی اظهار می‌افزاید: در یک‌دهه اخیر چندین اتفاق مختلف باعث شد که فضای مجازی با اختلال روبه‌رو شود، مثلا توییتر و تلگرام در یک‌زمانی فیلتر شد و مردم برای استفاده از آن‌ها مجبور به نصب فیلترشکن شدند، اما بحثی که این روزها وجود دارد، موضوع جایگزینی پلتفرم داخلی به جای پلتفرم‌های خارجی است.
خدابخش اضافه می‌کند: در مورد این جایگزینی نیز دوعامل بسیار حائز اهمیت است؛ اولین عامل بعد سخت‌افزاری و فنی پیام‌رسان‌ها و دومین مورد بحث اعتماد مردم به پلتفرم‌های داخلی است که استقبال ضعیف مردم از این پیام‌رسان‌ها نشان می‌دهد که این پلتفرم‌ها نمی‌توانند جایگزین توانمندی باشند، کمااینکه چندین جایگزین نیز برای توییتر معرفی شدند که این دو فاکتور را نداشتند و مردم هم عملا استقبال نکردند.
لزوم فرهنگ‌سازی برای استفاده از فضای مجازی
به گفته وی استفاده از فضای مجازی مانند هر فضای دیگری در جامعه احتیاج به فرهنگ‌سازی خصوصا در بین نوجوانان و جوانان دارد که این امر از طریق خانواده، جامعه و قوانین صورت می‌گیرد و در کشور ما که یک‌سری مشخصه‌های اسلامی نیز وجود دارد باید این فرهنگ‌سازی انجام شود که مجبور به قراردادن بحث فرهنگی در یک طرف ترازو و بحث معیشت و کسب‌وکارهای اینترنتی در کفه دیگر و انتخاب یکی‌از آن‌ها نشویم.
این کارشناس فن‌آوری اطلاعات در خصوص ادامه روند فیلترینگ در ایران نیز تصریح می‌کند: فکر می‌کنم که اگر این وضعیت برای شبکه‌های اجتماعی خارجی ادامه پیدا کند مردم رغبتی به استفاده از پیام‌رسان‌های داخلی نشان نمی‌دهند یعنی یا به این وضع عادت خواهند کرد و از فیلترشکن استفاده می‌کنند یا اگر وضعیت خرید در فضای مجازی با کندی پیش برود صاحبان مشاغل مجبور می‌شوند که شغل خود را عوض کنند چون راه دیگری برایشان باقی نمی‌ماند و باید سراغ شغل دیگری بروند تا کسب درآمد کنند.
با آنچه در این گزارش به آن پرداختیم و با توجه به گفته‌های این کارشناس و فروشندگان کسب‌وکارهای اینترنتی، شبکه‌های اجتماعی اینترنت‌محور در کسب و کارهای آنلاین و تامین معیشت مردم اهمیت بسیار بالایی دارد. از این رو، مسئولان باید هرچه سریع‌تر برای حل مشکلات پدید آمده در پی فیلترینگ، بدون پاک کردن صورت مساله به شیوه‌ای درست و منطقی چاره‌ای بیاندیشند.
