بازماندگان آن فاجعه دردناک، هنوز پس از گذشت ۶۰سال از زمین‌لرزه بویین‌زهرا، با یادآوری آن حادثه، اشک دردهای ناگفته بر گونه‌هایشان می‌دود و بغض غریبی تمام وجودشان را در خود می‌پیچد، گویی که این روزها، شاهد از دست دادن عزیزان‌شان در آن حادثه وحشتاک بوده‌اند.
گسل‌های خطرآفرین در استان
امروز ۶۰سال پس از آن فاجعه، گزارش‌های مرکز مطالعات انجمن زلزله‌شناسی قزوین نشان می‌دهد ۳۵گسل در سطح استان شناسایی شده‌اند که از میان آن‌ها هشت‌گسل فعال و مابقی به‌صورت نیمه‌فعال هستند. این در حالی‌است که در میان گسل‌های فعال استان، گسل شمال قزوین با ۶۰کیلومتر طول در فاصله ۱۱کیلومتری شمال این شهر، به خطری جدی برای قزوین تبدیل شده و توسعه شهر از ناحیه شمال به‌ویژه در محدوده «پونک»، دانشگاه آزاد، پارک علم و فناوری و بوستان ملی باراجین، بر این تهدید بالقوه افزوده است. همچنانکه گسل «اپیک» که زمین‌لرزه مهیب سال۱۳۴۱ بویین‌زهرا را رقم زد، در سال‌های اخیر بارها با حرکت هر چند مختصر خود، بر جان اهالی شهرستان بویین‌زهرا لرزه انداخته است!
یک عضو سازمان نظام مهندسی استان، حرکت صفحات تکتونیکی زمین را یکی‌از مهم‌ترین علت‌های رخداد زلزله دانسته و معتقد است: ایران یکی از ۱۰کشور زلزله‌خیز دنیا است و از همین‌رو آسیب‌های زیادی را بر اثر وقوع این حادثه برای کشور می‌توان تصور کرد.
سید مهدی موسوی می‌افزاید: ایران بر روی گسل‌های بزرگی پدید آمده که ۹۰درصد آن‌ها گسل‌های جوان و لرزه‌خیز هستند. مناطق شمال شرقی ایران از برخورد قاره‌ای صفحه عربستان با صفحه اوراسیا تشکیل شده که همین امر سبب می‌شود تا کشور ما یکی از مناطق پر ریسک در این زمینه به شمار بیاید.
او با تاکید بر اینکه، وجود گسل در هر منطقه‌ای باعث تشدید زلزله می‌شود، اضافه می‌کند: علاوه بر وجود گسل عوامل بیرونی دیگری همچون دخالت انسان در محیط زیست و انجام پروژه‌های عمرانی مانند ساخت تونل و سدسازی می‌تواند در این حوزه خطرساز باشد.
نایب رییس کمیسیون ترویج فرهنگ ایمنی در برابر زلزله سازمان نظام مهندسی استان همچنین با اشاره به وجود ۲گسل خطرآفرین در قزوین تصریح می‌کند: با توجه به تمرکز جمعیتی و صنعتی قزوین، واقع‌شدن این شهر در جوار پایتخت و همچنین قرار داشتن بر سر چهارراه مواصلاتی کشور، اهمیت خاص این استان را از لحاظ اقتصادی و سیاسی دوچندان کرده است، بنابراین از نظر تامین امنیت و تمهید راهکارهای کاهش آسیب‌های وقوع زلزله در استان قزوین، باید اقدامات ویژه‌ای صورت بگیرد.
موسوی با بیان اینکه آماده‌سازی استان در مقابله با زلزله یکی از نکات لازم و ضروری در این حوزه است، تاکید می‌کند: استان قزوین مابین گسل زاگرس و البرز واقع شده و جزو مناطقی با میزان لرزه‌خیزی بالا به حساب می‌آید. از این رو، مطالعه آسیب‌پذیری، شناخت مرحله بحرانی و مدیریت ریسک قبل از وقوع زلزله از نکات حائز اهمیت است که با انجام آن می‌توان از پیامدهای مخرب زمین‌لرزه پیشگیری کرد.
او با تاکید بر ضرورت آگاهی‌بخشی و ارائه آموزش‌های قبل از زلزله به شهروندان که می‌تواند نقش بسزایی در کاهش تلفات انسانی داشته باشد، خاطرنشان می‌کند: ایمن‌سازی نیز از دیگر مواردی است که نقش بسزایی در پیشگیری از تلفات به هنگام رخدادهای طبیعی، کاهش خسارات جانی، عمرانی و مالی دارد، همچنین ترویج فرهنگ مقاوم‌سازی در برابر زلزله از ضرورت‌هایی بوده که در استان کمتر به آن اهمیت داده شده است.
بی‌عملی مسئولان و تهدید تکرار فاجعه زلزله
در همین حال، یک استادیار گروه زمین‌شناسی دانشگاه بین‌المللی قزوین نیز می‌گوید: پهنه بویین‌زهرا با لرزه‌خیزی بالا، پهنه قزوین با لرزه‌خیزی متوسط تا بالا و پهنه تاکستان با لرزه‌خیزی ضعیف تا متوسط سه‌پهنه استان به شمار می‌آیند.
زینب داودی درباره پیشینه زمین‌لرزه در استان و زلزله‌های بزرگ آن می‌گوید: قدیمی‌ترین گواه باستان‌شناسی موجود در ایران در منطقه سگزآباد بویین‌زهرا ناشی از زمین لرزه ۳هزار سال قبل (هزاره اول قبل از میلاد مسیح) است، در ۵هزار سال قبل نیز زمین‌لرزه اتفاق افتاده است. همچنین زلزله تاریخی ۱۱۷۸میلادی در شرق بویین‌زهرا، از جمله زلزله‌های ویرانگر تاریخی است که در دشت قزوین به ثبت رسیده، البته امکان بیان دقیق بزرگی این زلزله‌ها به دلیل دستگاهی نبودن وجود ندارد.
او همچنین می‌افزاید: با توجه به پیشینه زمین‌لرزه‌ای استان و رخداد زمین‌لرزه‌های تاریخی و دستگاهی در منطقه دشت قزوین و همچنین وجود گسل‌های فعال در استان، احتمال رخداد زمین‌لرزه در پهنه گسله‌های جنوب دشت قزوین وجود دارد.
کارشناسان بر این باورند که با توجه به تجربه کشورهای گوناگون از جمله کشورهای لرزه‌خیز نیوزلند و ژاپن، اگر مردم این پدیده طبیعی را به درستی شناخته و از سوی دیگر مسئولان نظارت درست و قوی بر اجرای صحیح قوانین به ویژه در بخش ساخت‌وسازها اعمال کنند، می‌توان آسیب‌های حاصل از زمین‌لرزه را کاهش داد.
آیا آنچه که کارشناسان بر آن تاکید دارند در استان قزوین تحقق یافته، یا همه تمهیدات به منظور کاهش تلفات و آسیب‌های ناشی از زمین‌لرزه در اجرای چند مانور در سطح مدارس خلاصه شده است؟ اگر امروز یا هر روز دیگری، زمین‌لرزه دهشتانک بویین‌زهرا یا فاجعه دردناک زلزله سال۱۳۶۹ رودبار که مناطق شمالی استان ما را نیز درگیر کرد، تکرار شود، چه کسی پاسخ‌گوی عمق فاجعه و مصیبتی است که ماحصل بی‌توجهی به نظارت بر اجرای صحیح قوانین و مقررات به‌ویژه در بخش ساخت‌وسازها است. برج خلیج‌فارس و بی‌عملی مسئولان در برابر تخلفات آن که جان و سلامت شهروندان را به‌زعم کارشناسان ذی‌ربط به خطر انداخته، تنها یک‌نمونه از موضوعی است که بر آن تاکید گردید.
