کارشناس و فعالان حوزه محیط‌زیست، دلایل متعددی را بر آنچه که سبب‌ساز این بُحران شده ذکر می‌کنند، اما فاطمه محمدبیگی نماینده مردم قزوین و سخنگوی فراکسیون محیط‌زیست مجلس معتقد است: در حوزه ریزگردها چندین مساله وجود دارد؛ نخستین مساله تامین منابع آبی پایدار، جلوگیری از خشک شدن مزارع و حفظ حیات آبی کشور است.
او می‌افزاید: موضوع بعدی، بحث کانون ریزگردهای خارج از کشور در میان همسایگان به‌ویژه همسایگان غربی است که این هم نیازمند نشست‌های دوجانبه و چندجانبه با کشورهای همسایه در حوزه مدیریت آب، مدیریت ریزگردها و اجرای مقررات بین‌المللی در این حوزه است. علاوه بر آن، ایجاد تفاهم‌های چندجانبه و دوجانبه برای کنترل محیط‌زیست ریزگردها و اقدامات مقابله‌ای از جمله الزامات است.
این نماینده مجلس اضافه می‌کند: نکته دیگر، توسعه کشاورزی در مناطقی است که قابلیت توسعه کشاورزی و کشت و زرع دارند. برای حفظ منابع آبی و خاکی کشور که باعث کاهش روند بیابان‌زایی شود، هم با کاشت درختان مرتبط و هم توسعه کشاورزی باید اقدام کرد.
محمدبیگی تصریح می‌کند: همچنین اقدامات مرتبط حقوقی و قضایی برای حفاظت از محیط زیست همچون تالاب‌ها، دریاچه‌ها و جلوگیری از ایجاد صنایع آب‌بَر در مناطقی که امکان تبدیل به کانون ریزگرد دارند، بسیار مهم است و به‌طور قطع لازم است دولت و قوه قضاییه اقدامات سریعی را در این زمینه انجام دهند.
او با بیان اینکه، دشت الله‌آباد قزوین اکنون تبدیل به کویر شده و تالاب‌ها نیز در حال خشک شدن هستند که این مساله باعث افزایش بیابان‌زایی و تشکیل کانون‌های ریزگرد شده است؛ تاکید می‌کند: به مسئولان دولت هم گفته‌ام اگر می‌خواهید چشم پایتخت‌نشینان در حوزه البرز و تهران از ریزگردها، کور نشود، باید آب دشت قزوین را تامین کنید. چندین میلیون نفری که عمده‌ترین تراکم جمعیتی کشور در ناحیه تهران، البرز و قزوین هستند، به‌شدت در معرض کانون ریزگردها قرار دارند و باید از آن جلوگیری شود.
نماینده قزوین در مجلس یادآور می‌شود: تاکنون نامه‌نگاری‌های زیادی با رییس‌جمهوری، رییس سازمان محیط زیست و وزیران مرتبط داشته‌ام؛ همچنین برای حفظ منابع آبی استان قزوین، وزیران جهادکشاورزی و نیرو باید طرح لازم و فوری ارائه کنند. البته بحث ما فقط دشت قزوین نیست، بلکه جمعیت چندین میلیون نفری متراکم در استان‌های مختلف است.
محمدبیگی همچنین خاطرنشان می‌کند: با توجه به اینکه قزوین در ناحیه شمال غربی استان تهران و البرز قرار دارد و وزش بادها هم از شمال غرب به جنوب شرق است؛ ایجاد کانون‌های ریزگرد در قزوین، استان‌های تهران و البرز را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد و باید از آن پیشگیری شود.
با این همه، یک کارشناس حوزه محیط‌زیست، پدیده ریزگرد را ناشی از پیامد فرآیند تخریب سرزمینی می‌داند و بر این باور است که وقتی مولفه‌های شکل‌گیری یک سرزمین به هم می‌ریزد، ما با شرایط جدیدی از جمله پدیده ریزگردها روبه‌رو خواهیم شد.
سیما شهبازی با بیان اینکه، دست‌کم ۱۰برابر مساحتی که در ایران چشمه ریزگرد داریم در کشورهای اطراف ایران مانند عراق، سوریه، اردن، عربستان و کویت واقع است؛ به «فروردین امروز» می‌گوید: هر اقدامی که در داخل کشور برای مهار ریزگردها صورت می‌پذیرد اگر با هماهنگی کشورهای پیرامونی ما نباشد، تاثیر پایداری در مهار این پدیده نخواهد داشت.
او با اشاره به پدیده خشکسالی و پیامدهای آن، تصریح می‌کند: علت اصلی ریزگرد در مرکز کشور از جمله در قزوین سوءمدیریت منابع آبی است، به گونه‌ای که نه فقط در مناطق جنوبی استان امروز شاهد بیابان‌زایی و گسترش کویر هستیم و دشت قزوین نیز که روزی نگین سبز ایران بود و بسیاری از محصولات کشاورزی و باغی کشور از این دشت تامین می‌شد، در نتیجه سوء مدیریت منابع آبی و تخریب سفره‌های زیر زمینی در آستانه کویری شدن است.
این پژوهشگر حوزه محیط‌زیست همچنین خاطرنشان می‌کند: آنچه اخیرا در جولان ریزگردها در هوای قزوین شاهد هستیم، علاوه بر سوء مدیریت منابع آبی، معلول ناکارآمدی در بیابان‌زدایی، اجرای طرح‌های غلط حوزه کشاورزی و توسعه بی‌رویه مناطق صنعتی و شهری به‌ویژه با تخریب باغستان سنتی و مراتع طبیعی است که سبب شده با هجوم ریزگردها، مردم ما تاوان ناکارآمدی مدیران مختلف را بدهند.
