صاحبنظران بر این باورند که «سرمایه نقش مهمی در افزایش رشد و توسعه اقتصادی ایفا میکند، زیرا این توانایی را دارد که در ترکیب بهینه با نیروی کار و فناوری بخش تولید را به حرکت درآورده و با رونق تجارت زمینههای بهبود سطح زندگی و رشد اقتصادی را فراهم آورد. فقدان سرمایه یکی از علل اصلی گرفتارشدن بسیاری از کشورها در دور باطل فقر و توسعهنیافتگی شناخته شده و علاوه بر آن که بیکاری گستردهای را به دنبال دارد، موجب عقبماندگی سطح تولید ملی شده و نهایتا به فقر اقتصادی میانجامد.»
* سرمایهگذاری و پیشینه ۴۵۰ساله
اگر حضور بازرگانان، تاجران و سرمایهگذاران نقاط مختلف کشور در قزوین در دوره پایتختی صفوی را که سبب توسعه این شهر کهن گردید را مدنظر قرار ندهیم، اما این واقعیت را نمیتوان نادیده گرفت که بخش مهمی از رشد اقتصادی و توسعه اجتماعی قزوین در دوره قاجاریه معلول حضور سرمایهگذاران داخلی در این شهر بوده است. تبدیل قزوین به بندر خشک در دوره ناصری در پی افزایش سطح تجارت خارجی ایران با اروپا، روسیه و قفقاز، شرایطی را فراهم ساخت که تعداد قابل توجهی از تاجران و بازرگانان راهی این شهر شدند و ایجاد مجموعه بزرگ بازرگانی، تجاری و اقامتگاهی توسط باقرخان سعدالسلطنه حاکم وقت قزوین در مرکز شهر که امروز به نام خود او تبدیل به یک مرکز تجاری و گردشگری گردیده نیز، سهم بسزایی در این اتفاق مهم داشت.
اما با این همه، نخستین سرمایهگذاری صنعتی و ایجاد کارخانه در قزوین به سال۱۹۰۷ میلادی باز میگردد. در این سال، حاجی سیدابوالقاسم رضوی اصفهانی با ماشینآلات روسی اقدام به ایجاد یک آسیای بخاری در بیرون دروازه درب کوشک کرد. ایجاد واحدهای صنعتی مکانیزه، البته تنها به کارخانه آرد حاجی ابوالقاسم محدود نگردید و چند سال بعد، نخستین «کارخانه ریسندگی» با سرمایهگذاری خارجی توسط آلمانیها در قزوین پایهگذاری شد. براساس گزارش کنسول روسیه، کارخانه مزبور در سال۱۹۱۴ میلادی برای افزودن بر ظرفیت تولیدی خود مبلغ دو هزار پوند از دولت آلمان کمک مالی گرفته است.
در بهار سال۱۹۱۳میلادی، دومین کارخانه آسیاب بخاری قزوین با ظرفیت تولیدی ۸پود آرد در ساعت توسط «ترگریگوریان» از اتباع ارمنی روسیه در این شهر راهاندازی شد و چند سال بعد، حاجی رحیم آقا تبریزی از بازرگانان معروف کشور که اصالتا قزوینی بود در سال۱۳۰۶ خورشیدی، نخستین کارخانه ریسندگی و پارچهبافی را در شهر قزوین تاسیس کرد که با نام خود او شناخته میشد.
با این پیشینه، اما امروز به رغم ضرورتهای انکارناپذیر فراهم ساختن زیرساختهای لازم به منظور جذب سرمایهگذاران داخلی و خارجی با هدف سرمایهگذاری در فرصتهای فراوان صنعتی، کشاورزی و گردشگری استان که نقش بسیار مهمی در رشد اقتصادی و بهبود معیشت عمومی به ویژه با کاهش نرخ بیکاری و افزایش ضریب اشتغال در استان دارد، استان قزوین با موانع و چالشهای متعددی روبروست.
*«نقشه راه» سرمایهگذاری نداریم!
یک کارشناس اقتصادی بر این باور است که عوامل متعددی را نه تنها در قزوین که در کشور برای شناخت این موانع و چالشها باید مدنظر قرار داد. محمد اخویزادگان در این باره به «فروردینامروز» میگوید: مهمترین مساله در تسهیل امر سرمایهگذاری، وجود چشمانداز توسعه و سرمایهگذاری یا «نقشه راه» سرمایهگذاری در استان است که ضمن مشخص کردن سیاستهای کلان در این حوزه، دورنمای سیاستگذاری حداقل تا سال۱۴۲۰ را برای سرمایهگذاران داخلی و خارجی مشخص نماید که متاسفانه نه فقط در قزوین که در کشور چنین چشماندازی وجود ندارد و با هر رخداد و اتفاق داخلی و خارجی، یا هر تحریم و انسدادی، بسیاری از سیاستها نیز دستخوش تغییر میگردد.
او، تحریم را نه یک تهدید که البته فرصت دانسته و میافزاید: درست است که تحریمهای ایالات متحده تاثیرهای منفی بسزایی در حوزه اقتصاد عمومی کشور داشته است، اما ما میتوانیم از این تهدید، به عنوان یک «فرصت» بهره برده و با تسهیل شرایط سرمایهگذاری برای سرمایهگذاران داخلی و خارجی، زمینه کاهش این تاثیرها را فراهم سازیم؛ اتفاقی که متاسفانه نیفتاده و یک سردرگمی عجیبی در ارکان مختلف دولت در این زمینه وجود دارد.
این کارشناس اقتصادی با اشاره به ادعای مسئولان استان درباره سرمایهگذاری بیش از یک و نیم میلیارد دلاری سرمایهگذاران خارجی در استان طی سال۱۳۹۷، تصریح میکند: امروز باید همان مسئولان که همچنان در استان حضور دارند گزارش دهند که آیا این ادعا واقعا محقق شده یا وعدههای روی کاغذ بودند که با موانع و مشکلات فراوانی که در استان پیش روی سرمایهگذاران داخلی و خارجی قرار دارد، عملیاتی نشده و در حد حرف باقی مانده است.
اخویزادگان با اشاره به فرصتهای متعدد سرمایهگذاری در استان اضافه میکند: متاسفانه این فرصتها هنوز به طور دقیق در قالب یک بسته سرمایهگذاری فراهم نشده تا با ارائه آن زمینه جذب سرمایهگذاران فراهم شود، ضمن اینکه ما نه فقط مشوقهای لازم را به منظور ایجاد انگیزه سرمایهگذاری در قزوین مشخص نکردیم که وقتی یک سرمایهگذار وارد استان میشود، با قرار گرفتن در مسیر پر پیچ و خم اداری موجود موانع متعددی را روبروی خویش احساس میکند و در برخی موارد نیز از ادامه راه منصرف میشود.
* فرصتهایی که عملیاتی نشدند
وی همچنین خاطرنشان میکند: در حال حاضر ۸۰۰طرح که بالای ۶۰درصد پیشرفت فیزیکی دارد، نیمه کاره و بلاتکلیف در استان رها شده که اگر برای آنها حداقل ۱۰هزار میلیارد اعتبار فراهم شود، بیش از ۲۰هزار شغل ایجاد میکند، اما تغییر مستمر استانداران و مسئولان بخشهای مختلف و ناکارآمدی نهادهای تصمیمساز سبب شده تا نه این طرحها به نتیجه برسد و نه استان از مواهب اتمام آنها در نتیجه سرمایهگذاری بخش خصوصی بهرهمند شود.
موضوعی که مدیرکل سابق دفتر جذب و حمایت از سرمایهگذاری استانداری قزوین نیز بر آن تاکید دارد. مرتضی علیخانی که اخیرا از مسئولیت کنار گذاشته شد و سعید نبیل جای او را گرفت، معتقد است: با اینکه در دو سال گذشته ۹۹فرصت سرمایهگذاری شناسایی و مصوب شدند، اما همچنان روی عملیاتی کردن آنها تمرکز نکردیم.
او میافزاید: ۳۷فرصت سرمایهگذاری در بخش صنعت، ۲۱فرصت در گردشگری، ۱۷فرصت در بخش ورزشی و تفریحی، ۱۲فرصت در عمران و شهرسازی، هشت فرصت در کشاورزی و در نهایت چهار فرصت سرمایهگذاری در حوزه انرژی برای استان قزوین شناسایی و مصوب شدند، اما موانع مختلفی از جمله مشکلات اقتصادی و نوسات ارزی در بازار، نبود صلاحیت برخی سرمایهگذاران و پیگیری نکردن آنها سبب اجرایی نشدن طرحهای سرمایهگذاری در استان شده است.
این مسئول سابق همچنین با بیان اینکه، مسئولان استان باید فرصتهای سرمایهگذاری را غنیمت بشمارند و مجوزهای لازم را اخذ کنند، تاکید میکند: معتقدم باید از مرحله بیان مشکلات عبور کرده و به دنبال راهکار باشیم، چون در بیشتر موارد مشاهده میشود که زیرساخت فرصتهای سرمایهگذاری در قزوین هنوز فراهم نیست و اگر امروز سرمایهگذاری به استان مراجعه کند، با موانع متعددی روبرو خواهد شد.
علیرضا جوادی