سال گذشته یک خرس وارد حریم مسکونی روستای زویار شد و پس از درگیری با اهالی، به دلیل جراحات وارد کشته شد. امسال نیز ۲ خبر مربوط به حمله پلنگ به انسان در منطقه الموت منتشر شد که اولی منجر به مجروحیت یک کشاورز ۵۰ ساله و دومی نیز به زخمی شدن یه جوان ۲۳ ساله منتهی شد. اما به راستی دلیل این رخداد چیست؟ آیا این حیوانات وحشی هستند که وارد حریم زندگی انسان شده اند یا انسان ها، با رشد و توسعه بی وقفه عرصه را بر حیات وحش تنگ کرده اند؟
به اعتقاد یک کارشناس محیط زیست، ورود انسان به عرصه های زیست محیطی اغلب مسبب چنین اتفاقاتی می شود و ممکن است این ورود در زمان حاضر یا سال ها پیش اتفاق افتاده باشد.
کنجکاوی و تعرض انسان ها
محمدعلی صالحی به فروردین امروز توضیح می دهد: بعضی از مردم به دلایل مختلف، از جمله جمع آوری میوه های وحشی که غذای حیات وحش است، وارد این عرصه ها شده و در ادامه با حیوانات وحشی روبه رو می شوند. از آنجایی که آموزش های لازم در خصوص محیط زیست را هم ندیده به جای این که راهشان را کج کنند به مقابله با حیوان می پردازند که روش درستی نیست و منجر به آسیب دیدن خودشان و یا حیوان می شود.» او ادامه می دهد: «در زمستان هم با سردشدن هوا در ارتفاعات و بارش برف، حیات وحش برای تحمل شرایط زیستی و سرما به دره های پائین دست مهاجرت می کنند، که با تغییر کاربری های پائین دست، حضور انسان و کم شدن پوشش گیاهی حیوانات مشاهده شده و سبب عکس العمل های بی مورد انسان ها می شود.»
به گفته این کارشناس محیط زیست، در شرایط مطلوب، پوشش گیاهی، سبب می شود که وحوش خود را پنهان کنند و بنابراین عکس العملی به وجود نمی آید، اما با دیده شدن حیوانات، انسان ها از خود عکس العمل نشان می دهند و از آن طرف حیوانات برای دفاع از خود تحریک شده و حمله می کنند.
دولت خسارات را جبران می کند
صالحی می افزاید: «در این خصوص قانونی وجود دارد؛ که اگر حیات وحش به مناطق مسکونی مجاز مانند روستاهایی که طرح هادی دارد، وارد شده و احشام را بگیرند و خسارت بزنند براساس مقررات مصوب، زیان ها جبران و بر اساس تعرفه ای که سازمان محیط زیست دارد خسارت به مالکان پرداخت می شود.»
این کارشناس محیط زیست به ضرورت انجام اقدامات پیشگیرانه نیز اشاره کرده و می گوید: «جان و مال مردم گاهی ازسوی حیوانات آسیب می بیند که در این باره برای حفاظت از مردم و حیات وحش باید اقدامات پیشگیرانه انجام و هر دو طرف را از معرض آسیب نجات داد.»
ورود به حریم حیوانات
سیاوش رضازاده؛ مدیر حیات وحش اداره کل محیط زیست استان، درباره دلایل ورود حیات وحش به حریم زندگی مردم به فروردین امروز می‌گوید: « یکی از مهمترین دلایلی که موجب ورود حیات وحش به عرصه زندگی مردم
می شود این است که ما مزارع و محل زندگی خود را گسترش داده و پا به حریم زندگی حیات وحش گذاشته ایم. حیوانی که عسل و همچنین حیوانات امن مورد تغذیه خود را از دست داده، برای به دست آوردن آذوقه و تامین نیازهای غذایی خود وارد حریم زندگی انسان‌ها می‌شود.»
کاهش آذوقه حیات وحش
رضازاده ادامه می دهد: « از دیگر دلایلی که موجب این امر می شود، این است که شرایط طبیعی همچون خشکسالی و یخبندان موجب کم شدن آذوقه مورد نیاز حیات وحش شده و این موجودات برای تأمین نیازهای خود پا به حریم زندگی انسان ها می گذارد؛ به طور مثال زمانی که خرس در مناطق کوهستانی استان با مشکل کمبود غذا روبرو شد، به باغات مردم حمله کرد و موجب آسیب دیدن اهالی برخی مناطق استان شد. همچنین بعضی حیوانات به دلیل بالا رفتن سن بیماری و عواملی از این دست وارد محدوده زندگی انسان‌ها می‌شوند.»
این مسئول معتقد است انسان در این خصوص عامل اصلی است و در این خصوص توضیح می دهد: « مقصر اصلی در این اتفاق انسان‌ها هستند، چراکه تجاوز به حریم حیات وحش و نابود کردن محل زندگی آنها، باعث تداخل حیات او و بروز مشکل در تامین آذوقه برای حیات وحش شده و به همین دلیل این موجودات پا از حریم خود فراتر نهاده و وارد محل زندگی انسان ها می شوند.»
رضا زاده در خصوص اقدامات انجام شده برای کمک به حیات وحش در تامین نیازهای غذایی آن ها نیز توضیح می دهد: « در این زمینه اقدامات محدودی انجام شده است، البته در خصوص برخی گونه‌های جانوری نظیر خرس، پلنگ و ببر امکان تامین دستی آذوقه وجود ندارد . حتی در برخی موارد به دلیل ویژگی های جسمی آنها امکان درمان حیوانات بیمار نیز فراهم نیست. همه این مسائل دست به دست هم داده و مشکلات ما را در تامین آذوقه حیات وحش دو چندان کرده است.»
آگاهی رسانی به روستاییان
مدیر حیات وحش اداره کل محیط زیست استان؛ به اقدامات انجام شده برای مدیریت این تداخل بافت روستایی اشاره می کند: «در خصوص کمک به این حیوانات اطلاعاتی در اختیار اهالی قرار داده ایم؛ از جمله آن که منطقه مسکونی مجاور با محل زندگی این گونه ها است و مردم باید از ورود به حریم حیوانات خودداری کنند. از سوی دیگر با جلسات آموزشی درصدد آن هستیم که آسیب های وارده را به اهالی مناطق کمتر کنیم.»
او ادامه می دهد: «با وارد عمل شدن همکاران و محیط بانان در شرایط مختلف نیازهای آذوقه برخی حیوانات و گونه ها را رفع کرده ایم تا از ورود آن ها به عرصه های زندگی انسان ها بکاهیم، اما نکته اساسی این است که به دلیل تجاوز مردم به عرصه های طبیعی و قلمرو حیوانات، بروز مشکلاتی نظیر حمله حیوانات وحشی طی سال های گذشته بارها و بارها تکرار شده است، که می بایست به این مسئله توجه اساسی شود.»
اگر چه سازمان محیط زیست در این خصوص دست به انجام اقدامات مراقبتی زده اما با توصیف های حاضر از جمله گسترش حریم مسکونی، تغییر در تنوع زیستی، سرمای هوا و… جلوگیری کامل از ورود حیات وحش به مناطق انسانی، ممکن نیست، شاید در کنار همه کنترل ها لازم باشد مردم بیش از قبل آموزش ببینند تا در هنگام مواجهه با حیوانات وحشی، بتوانند جان خود و حیوان را حفظ کنند.
به اعتقاد یک کارشناس محیط زیست، ورود انسان به عرصه های زیست محیطی اغلب مسبب چنین اتفاقاتی می شود و ممکن است این ورود در زمان حاضر یا سال ها پیش اتفاق افتاده باشد.
کنجکاوی و تعرض انسان ها
محمدعلی صالحی به فروردین امروز توضیح می دهد: بعضی از مردم به دلایل مختلف، از جمله جمع آوری میوه های وحشی که غذای حیات وحش است، وارد این عرصه ها شده و در ادامه با حیوانات وحشی روبه رو می شوند. از آنجایی که آموزش های لازم در خصوص محیط زیست را هم ندیده به جای این که راهشان را کج کنند به مقابله با حیوان می پردازند که روش درستی نیست و منجر به آسیب دیدن خودشان و یا حیوان می شود.» او ادامه می دهد: «در زمستان هم با سردشدن هوا در ارتفاعات و بارش برف، حیات وحش برای تحمل شرایط زیستی و سرما به دره های پائین دست مهاجرت می کنند، که با تغییر کاربری های پائین دست، حضور انسان و کم شدن پوشش گیاهی حیوانات مشاهده شده و سبب عکس العمل های بی مورد انسان ها می شود.»
به گفته این کارشناس محیط زیست، در شرایط مطلوب، پوشش گیاهی، سبب می شود که وحوش خود را پنهان کنند و بنابراین عکس العملی به وجود نمی آید، اما با دیده شدن حیوانات، انسان ها از خود عکس العمل نشان می دهند و از آن طرف حیوانات برای دفاع از خود تحریک شده و حمله می کنند.
دولت خسارات را جبران می کند
صالحی می افزاید: «در این خصوص قانونی وجود دارد؛ که اگر حیات وحش به مناطق مسکونی مجاز مانند روستاهایی که طرح هادی دارد، وارد شده و احشام را بگیرند و خسارت بزنند براساس مقررات مصوب، زیان ها جبران و بر اساس تعرفه ای که سازمان محیط زیست دارد خسارت به مالکان پرداخت می شود.»
این کارشناس محیط زیست به ضرورت انجام اقدامات پیشگیرانه نیز اشاره کرده و می گوید: «جان و مال مردم گاهی ازسوی حیوانات آسیب می بیند که در این باره برای حفاظت از مردم و حیات وحش باید اقدامات پیشگیرانه انجام و هر دو طرف را از معرض آسیب نجات داد.»
ورود به حریم حیوانات
سیاوش رضازاده؛ مدیر حیات وحش اداره کل محیط زیست استان، درباره دلایل ورود حیات وحش به حریم زندگی مردم به فروردین امروز می‌گوید: « یکی از مهمترین دلایلی که موجب ورود حیات وحش به عرصه زندگی مردم
می شود این است که ما مزارع و محل زندگی خود را گسترش داده و پا به حریم زندگی حیات وحش گذاشته ایم. حیوانی که عسل و همچنین حیوانات امن مورد تغذیه خود را از دست داده، برای به دست آوردن آذوقه و تامین نیازهای غذایی خود وارد حریم زندگی انسان‌ها می‌شود.»
کاهش آذوقه حیات وحش
رضازاده ادامه می دهد: « از دیگر دلایلی که موجب این امر می شود، این است که شرایط طبیعی همچون خشکسالی و یخبندان موجب کم شدن آذوقه مورد نیاز حیات وحش شده و این موجودات برای تأمین نیازهای خود پا به حریم زندگی انسان ها می گذارد؛ به طور مثال زمانی که خرس در مناطق کوهستانی استان با مشکل کمبود غذا روبرو شد، به باغات مردم حمله کرد و موجب آسیب دیدن اهالی برخی مناطق استان شد. همچنین بعضی حیوانات به دلیل بالا رفتن سن بیماری و عواملی از این دست وارد محدوده زندگی انسان‌ها می‌شوند.»
این مسئول معتقد است انسان در این خصوص عامل اصلی است و در این خصوص توضیح می دهد: « مقصر اصلی در این اتفاق انسان‌ها هستند، چراکه تجاوز به حریم حیات وحش و نابود کردن محل زندگی آنها، باعث تداخل حیات او و بروز مشکل در تامین آذوقه برای حیات وحش شده و به همین دلیل این موجودات پا از حریم خود فراتر نهاده و وارد محل زندگی انسان ها می شوند.»
رضا زاده در خصوص اقدامات انجام شده برای کمک به حیات وحش در تامین نیازهای غذایی آن ها نیز توضیح می دهد: « در این زمینه اقدامات محدودی انجام شده است، البته در خصوص برخی گونه‌های جانوری نظیر خرس، پلنگ و ببر امکان تامین دستی آذوقه وجود ندارد . حتی در برخی موارد به دلیل ویژگی های جسمی آنها امکان درمان حیوانات بیمار نیز فراهم نیست. همه این مسائل دست به دست هم داده و مشکلات ما را در تامین آذوقه حیات وحش دو چندان کرده است.»
آگاهی رسانی به روستاییان
مدیر حیات وحش اداره کل محیط زیست استان؛ به اقدامات انجام شده برای مدیریت این تداخل بافت روستایی اشاره می کند: «در خصوص کمک به این حیوانات اطلاعاتی در اختیار اهالی قرار داده ایم؛ از جمله آن که منطقه مسکونی مجاور با محل زندگی این گونه ها است و مردم باید از ورود به حریم حیوانات خودداری کنند. از سوی دیگر با جلسات آموزشی درصدد آن هستیم که آسیب های وارده را به اهالی مناطق کمتر کنیم.»
او ادامه می دهد: «با وارد عمل شدن همکاران و محیط بانان در شرایط مختلف نیازهای آذوقه برخی حیوانات و گونه ها را رفع کرده ایم تا از ورود آن ها به عرصه های زندگی انسان ها بکاهیم، اما نکته اساسی این است که به دلیل تجاوز مردم به عرصه های طبیعی و قلمرو حیوانات، بروز مشکلاتی نظیر حمله حیوانات وحشی طی سال های گذشته بارها و بارها تکرار شده است، که می بایست به این مسئله توجه اساسی شود.»
اگر چه سازمان محیط زیست در این خصوص دست به انجام اقدامات مراقبتی زده اما با توصیف های حاضر از جمله گسترش حریم مسکونی، تغییر در تنوع زیستی، سرمای هوا و… جلوگیری کامل از ورود حیات وحش به مناطق انسانی، ممکن نیست، شاید در کنار همه کنترل ها لازم باشد مردم بیش از قبل آموزش ببینند تا در هنگام مواجهه با حیوانات وحشی، بتوانند جان خود و حیوان را حفظ کنند.
عاطفه جهانبخش
