پنجم اسفندماه، روز تولد خواجه نصیرالدین طوسی، به نام روز مهندس نام‌گذاری شده است؛ روزی برای تجلیل از تلاش‌هایی که در بطن توسعه و آبادانی کشور نهفته است. اما در این روز، مهندسان بیش از آنکه جشن بگیرند، دغدغه‌های خود را مرور می‌کنند؛ از موانع ورود به بازار کار گرفته تا نبود شفافیت در مسئولیت‌های حرفه‌ای، عدم تناسب میان تعداد فارغ‌التحصیلان و فرصت‌های شغلی و بسیاری مشکلات دیگر که در گفتگو با آن‌ها آشکار می‌شود.
بازار کار؛ آزمونی سخت‌تر از کنکور
پذیرفته شدن در رشته مهندسی برای بسیاری از جوانان، عبور از یکی از هفت‌خان دشوار زندگی است. اما چالش واقعی از لحظه‌ای آغاز می‌شود که این دانشجویان پس از چهار سال تحصیل سخت، قدم به دنیای کار می‌گذارند. غافل از اینکه چشم‌انداز روشنی برای آینده‌ی شغلی‌شان وجود ندارد.
طبق آمار سازمان نظام مهندسی ساختمان قزوین، به‌عنوان بزرگ‌ترین تشکل صنفی این حوزه، بیش از ۱۱ هزار و ۵۰۰ مهندس عضو این سازمان هستند. اما آیا برای همه‌ی این افراد، فرصت کاری مناسب وجود دارد؟ آیا برنامه‌ریزی دقیقی برای استفاده بهینه از این نیروهای متخصص انجام شده است؟
ضوابط نیاز به بازنگری دارند
حامد عبدالرزاقی، کارشناس ارشد شهرسازی، در گفت‌وگو با فروردین امروز بر یکی از اساسی‌ترین چالش‌های مهندسی تأکید دارد: «نبود نظام مسئولیتی شفاف و مشخص برای مهندسان، مشکلات زیادی ایجاد کرده است. بسیاری از مهندسان نمی‌دانند تا چه مدت و در چه سطحی در قبال پروژه‌های خود مسئول هستند. از سوی دیگر، عدم وحدت رویه در نظام قضایی برای رسیدگی به مشکلات ساختمانی نیز بر پیچیدگی این موضوع افزوده است.»
وی همچنین به موضوع فراموش‌شده‌ی تعمیر و نگهداری ساختمان‌ها اشاره کرده و می‌گوید: «ساختمان، یکی از ارزشمندترین دارایی‌های هر فرد است و نیازمند مراقبت مستمر. اما متأسفانه اجرای مقررات ملی ساختمان در این حوزه چندان جدی گرفته نمی‌شود.»
عبدالرزاقی تأکید می‌کند که تعداد فارغ‌التحصیلان مهندسی بسیار بیشتر از نیاز جامعه است و وزارت علوم باید برای مدیریت تعداد ورودی‌های این رشته چاره‌ای بیندیشد. او همچنین بر لزوم سطح‌بندی تخصصی مهندسان تأکید دارد: «پروژه‌های مهم باید به متخصصان مجرب سپرده شود و یک نظام ارزشیابی کارآمد برای تعیین سطح مهندسان ایجاد شود.»
آموزش، حلقه‌ی گمشده‌ی مسیر مهندسی
سمیرا مالمیر، کارشناس ارشد معماری، یکی دیگر از چالش‌های مهم مهندسان را کمبود آموزش‌های کاربردی می‌داند: «مهندسان، به‌ویژه فارغ‌التحصیلان تازه‌کار، به دوره‌های آموزشی عملی و کارگاهی نیاز دارند. اما یا این دوره‌ها به‌ندرت برگزار می‌شوند، یا هزینه‌ی بالایی دارند که برای مهندسان جوان قابل تأمین نیست.»
او پیشنهاد می‌دهد که سازمان نظام مهندسی، دوره‌های رایگان و کاربردی با بهره‌گیری از اساتید برجسته برگزار کند، اگر این دوره‌ها با آزمون و صدور گواهینامه همراه شوند، می‌توانند در تمدید پروانه و ارتقای شغلی مؤثر باشند.
تعامل بیشتر سازمان نظام مهندسی با اعضا
آرین کاظمی، کارشناس معماری، یکی دیگر از مسائل مهم را انحصارگرایی در نظام مهندسی می‌داند: «برخی از پیشکسوتان در جایگاه‌های مدیریتی این سازمان، راه ورود جوانان به عرصه‌ی کار را سخت‌تر کرده‌اند. انتظار می‌رود هیئت‌مدیره‌ی جدید، تعامل بیشتری با اعضای خود داشته باشد و فرصت‌های برابر برای همه‌ی مهندسان فراهم کند.»
از سوی دیگر، آرش، یکی از مهندسان جوان، به موضوع توزیع ناعادلانه‌ی فرصت‌ها، سهیمه های اجرا و نظارت در این حوزه اشاره کرده و می‌گوید: «برخی تشکل‌های صنفی به محلی برای استفاده از رانت تبدیل شده‌اند و حتی هیئت‌مدیره‌ها نیز از این مسئله بی‌تأثیر نمانده‌اند. اگر عدالت در تخصیص پروژه‌ها برقرار شود و با هرگونه سوءاستفاده مقابله شود، می‌توان امید داشت که نظام مهندسی به جایگاه واقعی خود برسد.که در این زمینه به دوره نهم فعایت سازمان بسیار امیدوارم هستیم.»
آینده‌ای روشن یا تکرار یک مسیر سخت؟
روز مهندس، فرصتی است برای قدردانی از تلاش‌های متخصصان این عرصه، اما در عین حال، یادآور چالش‌ها و مطالباتی است که سال‌هاست بی‌پاسخ مانده‌اند. مهندسان، معماران آینده‌ی کشورند و برای آنکه این آینده، مسیر هموارتری داشته باشد، تغییرات اساسی در سیاست‌گذاری‌های مرتبط با این حوزه، امری ضروری است.
شاید زمان آن رسیده که مسئولان، نه‌تنها از مهندسان انتظار یافتن یا ساختن راه را داشته باشند، بلکه خود نیز برای بهبود وضعیت مهندسی کشور، راهی بسازند.
