باقری که از سال۱۳۸۶ قدم در عرصه فیلم‌سازی گذاشته، مستند منفی۱۴ را ساخته است تا به گفته خودش: «ریشه‌ها و دلایل به‌وجود آمدن کودکان کار و مصایب آن‌ها را بررسی کند و به چرایی بی‌ثمر ماندن اقدامات انجام شده در این خصوص طی سال‌های اخیر پی ببرد.» باتوجه به اکران مستند منفی۱۴، به‌منظور آشنایی بیشتر با حوزه مستندسازی در سینما با این نویسنده و فیلم‌ساز قزوینی به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه می‌خوانید.
– کودکان کار سوژه‌ای بسیار جسورانه برای مستندسازی است، از ساخت فیلم منفی۱۴ شروع کنیم؛ این مستند چه ویژگی‌هایی دارد و در چه ژانری ساخته شده است؟
از آنجا که مساله‌شناسی دقیقی در خصوص موضوع کودکان کار در جامعه انجام نشده و مردم اطلاعات کافی و درستی از این کودکان ندارند، در فیلم منفی۱۴ به صورت یک مستند اجتماعی سعی شده که با رویکردی مطالبه‌گرایانه به مشکلات کودکان کار پرداخته شود و در واقع مقصود این فیلم واکاوی نقش نهادهای اجتماعی کشور در خصوص این کودکان با هدف حساس‌سازی برای سیاست‌گذاری یکپارچه و ایجاد منظومه فکری واحد است.
– ایده و ساخت این اثر چگونه در شما شکل گرفت؟
من به این موضوع معتقد بودم که ما انسان‌ها در جهانی از نشانه‌های تصویری زندگی می‌کنیم و سینما می‌تواند از طریق این نشانه‌ها مسائل اجتماعی موجود در زیر پوست شهر را به مخاطبان خود نشان دهد بنابراین ساخت مستند منفی۱۴ هم با هدف نشان دادن این قبیل مسائل اجتماعی از طرف آقای امامقلی مدیر حوزه هنری به من واگذار شد که با تحقیق و پژوهش درباره این موضوع، کارم را شروع کردم.
– آیا در این فیلم به راهکارهایی برای پایان بخشیدن به کار کودکان و یا نجات آن‌ها از رنج‌ها و زخم‌هایی که متحمل می‌شوند، اشاره شده است؟
تمام سعی ما در این مستند بر این بود که بتوانیم ریشه‌ها و دلایل به‌وجود آمدن کودکان کار و مصایب آن‌ها را بررسی کنیم و به چرایی بی‌ثمر ماندن اقدامات انجام شده در این خصوص توسط مسئولان طی سال‌های اخیر پی ببریم چون مسئولیت ساماندهی و بررسی زندگی این کودکان برعهده آن‌ها بوده، اما در این زمینه ضعیف عمل کرده‌اند و در پایان فیلم نیز راهکارهایی برای کاهش کودکان کار ارائه داده شد.
– در ساخت این فیلم با چه معضلات و مشکلاتی رو‌به‌رو شدید و آیا ممانعت و مخالفتی در ساخت این اثر توسط مسئولان ذی‌ربط صورت گرفت؟
ساخت این مستند در زمانی انجام شد که کشور درگیر اعتراض‌ها و تنش بود و ما نیاز داشتیم که به سراغ بعضی سازمان‌ها و نهادهای دولتی مسئول در حوزه کودکان کار مثل شهرداری، سازمان بهداشت، آموزش و پرورش و نیروی انتظامی برویم، اما آن‌ها به خاطر جو حاکم بر کشور حاضر به مصاحبه نمی‌شدند و حتی بعضی از کارشناسان که در حوزه کودکان کار صاحب‌نظر بودند هم با تیم ما همکاری لازم را انجام نمی‌دادند، ولی با تمام این مشکلات مستند منفی۱۴ ساخته شد و با اکران آن نیز عکس‌العمل‌های مثبتی هم از سوی مردم و هم از طرف مسئولان دریافت کردیم.
– خانم باقری، هنرمندان بسیاری بر این باورند که مستندسازان باید در جامعه بچرخند و یک جست‌وجوگر دائم باشند، شما به عنوان یک مستندساز چه قدر براین باور معتقد هستید؟
در سال‌های اخیر روایت‌گری موضوع مهمی در نوشتن و در ساخت مستند بوده و معتقدم که مستندساز برای اینکه روایت‌گر خوبی باشد باید با همراه بودن در جامعه و با مردم سوژه‌هایش را انتخاب کند و حتی در بعضی مواقع می‌تواند از مسئولان جلوتر هم باشد چرا که آن‌ها نسبت به پیرامون زندگی خود موشکافانه و با جزئیات بیشتری نگاه می‌کنند.
– به نظر شما فردیت و هویت مستندساز چه قدر می‌تواند در تجربه حرفه‌ای و شغلی او تاثیر بگذارد و این موضوع در خصوص شما چگونه بوده است؟
فردیت، هویت و نگاه هر مستندساز از حرفه او جدا نیست و این‌ها حتی می‌تواند در روند مستندی که می‌سازد، اثرگذار باشد. در مورد من هم همینطور بوده و دغدغه‌های اجتماعی‌ام در طول زندگی بر موضوعاتی که کار کرده‌ام تاثیرگذار بوده است، یعنی سعی دارم اثری که تولید می‌کنم مرتبط با مشکلات و درد زندگی آدم‌ها باشد.
– و در پایان حرف‌ها و درد دل‌های یک مستندساز…؟
استان قزوین مستندسازان خوبی دارد که در سال‌های اخیر حضور پررنگی در جشنواره‌های داخلی و خارجی داشته‌اند، بنابراین مسئولان شهر باید به هنرمندان اعتماد کافی داشته باشند تا آن‌ها بتوانند در فضایی بازتر مشکلات موجود را به زبان تصویر و به طور مستند بیان کنند و با تخصیص بودجه از مستندسازان بخواهند درباره موضوعات مهم فرهنگی، اجتماعی و سیاسی فیلم‌های تاثیرگذاری بسازند چون فیلم مستند آینه تمام‌نمای واقعیت‌های اجتماعی در جامعه است و ساخت این تیپ از فیلم‌ها می‌تواند در روند کم‌کردن فاصله مردم و مسئولان و آگاهی‌سازی در خصوص موضوعات مختلف موثر عمل کند.
