شهر قزوین دارای ۵۰۴هکتار بافت فرسوده است که بخش اعظم بافت فرسوده شهر در منطقه یک است؛ بنابراین در بررسی نقش آگاهی از حقوق شهروندی بر کیفیت محیط سکونت شهروندان در بافت فرسوده منطقه یک شهر قزوین با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی در تجزیه و تحلیل آماری داده‌ها و استفاده از نرم افزار Spss و مصاحبه و نظرسنجی از ۴۰۰سرپرست خانوار و زنان خانه‌دار بالای ۱۸ساله این بافت، تاثیر آگاهی شهروندان از حقوق شهروندی در ارتقاء کیفیت محیط سکونت با رویکرد رضایتمندی از محیط سکونت براساس دو شاخص کالبدی و مدیریتی بررسی شد.
براساس این گزارش، بافت فرسوده‌ی ۶محله شهر قزوین شامل محله دیمج، محله آخوند، محله بلاغی، محله عبید زاکان، محله راه‌ری، محله ملک‌آباد، به مدت یک سال مورد مطالعه قرار گرفت.
آگاهی از حقوق شهروندی به معنای شناخت شهروندان از حق شهروندی خود در محلات و وظایف شهرداری در قبال شهروند و تلاش برای تحقق حقوق و اجرای تعهداتشان است و کیفیت محیط مسکونی به عنوان یکی از الزامات اولیه کیفیت زندگی در برگیرنده احساس رفاه، آسایش و رضایت مردم از محیط زندگی و محله خود است.
البته در فرآیند این پژوهش، بی‌تفاوتی و بی‌اعتمادی برخی ساکنان به تحقق و پیگیری مشکلات از سوی مسئولان به چشم می‌خورد.
بنابر این تحقیق، نبود بوستان‌های مناسب، درمانگاه یا بیمارستان مناسب در این محلات، وضعیت نامناسب تردد در کوچه و آسفالت نامناسب، سرقت در محلات، ناهنجاری‌های اجتماعی بسیار و معتادان و اراذل و اوباش، نبود روشنایی مناسب معابر و بوستان‌ها، ترافیک و بی‌نظمی در مسیرهای منتهی به برخی محلات به دلیل باراندازبودن خیابان‌ها و تخلیه اجناس مغازه‌داران، کمبود تسهیلات ساخت مسکن در بافت فرسوده و امکان تخریب هر لحظه ساختمان‌ها، نارضایتی از فرسودگی آسفالت کوچه‌ها، نبود سطل زباله مکانیزه و زباله‌های پخش شده در کوچه‌ها بر نارضایتی و آزردگی در این محلات افزوده است.
در کنار این‌ها، آلودگی صوتی، بوی بد، خطرات ایمنی(اجتماعی)، ازدحام در میان این محلات را به نارضایتی‌های شهروندان محلات جنوب شهر مورد تحقیق اضافه کنید.
با همه این‌ها، براساس این پژوهش، بیشترین میزان رضایت از کیفیت محیط سکونت متعلق به محله عبید زاکان و کمترین میزان رضایت ازکیفیت محیط سکونت متعلق به محله آخوند است.
محله آخوند؛ بیگانه با حقوق شهروندی
محله آخوند، یکی از محلات قدیمی شهر قزوین است که در بافت قدیمی و سنتی آن قرار گرفته‌است. این محله از شمال به خیابان انصاری، از جنوب به خیابان منتظری، از غرب به خیابان نواب صفوی و از شرق به خیابان مولوی محدود می‌شود.
آنگونه که این پژوهش نشان می‌دهد کمترین میزان آگاهی از حقوق شهروندی، حق مشارکت در تصمیم‌گیری‌های محله، حق توانمندسازی معلولان و سالمندان، حق انعکاس حقوق شهروندی در رسانه‌ها و حق بهره‌مندی از امکانات آموزشی متعلق به محله آخوند و راه ری است.
همچنین کمترین میزان رضایت از مدیریت در محله و نبود پارکینگ خودرو، فرصت‌های شغلی و آموزشی، همچنین کمترین میزان رضایت از تراکم ساختمانی و نحوه دسترسی به بازارچه و خرید احتیاجات روزانه و از نظر استحکام بنا را شهروندان محله آخوند داشتند.
محله دیمج؛ کمترین آگاهی در زمینه آسیب‌های اجتماعی
محله دیمج یا دیمه از قدیمی‌ترین محله‌های شهر قزوین محسوب می‌شود که از سمت شرقی چهار راه بازار تا چهار راه شهید انصاری است که با وجود بناهای تاریخی اصیل و با ارزش و وجود بیش از ۶۰خانه تاریخی، زمانی از آن محله‌های شلوغ و پر نشاط و به تعبیری محله بروبیایی بوده است که حالا دیگر آن رونق گذشته را ندارد.
بنابر این تحقیق، کمترین میزان آگاهی در زمینه حق امکانات تفریحی برای بانوان و کمترین آگاهی در زمینه آسیب‌های اجتماعی و روحی در محله دیمج است.
محله عبیدزاکان؛ راضی از سقف
محله عبیدزاکان که از محدوده خیابان نادری و خیابان امام خمینی قابل دسترسی است، از محله‌های تاریخی بسیار پررونقی است كه به نوعی یكی از قطب‌های گردشگری استان قزوین محسوب می‌شود. مانند بسیاری از مكان‌های تاریخی، این محله هم از نظر شرایط حمل و نقل و رفت و آمد دچار مشكل شده است.
براساس پژوهشی که از این محله شده، بیشترین میزان آگاهی زنان سرپرست خانوار و بالای ۱۸سال از حقوق شهروندی، حق انعکاس حقوق شهروندی در رسانه‌ها و حق امکانات تفریحی برای بانوان در محلات و بیشترین میزان رضایت از ظرفیت‌های شغلی و آموزشی متعلق به محله عبید زاکان است.
البته بیشترین میزان رضایت از کیفیت پیاده راه‌های محل سکونت و تراکم ساختمانی و استحکام بنای ساختمان در محله عبید زاکان است.
براین اساس، محله عبیدزاکان، بیشترین میزان توجه مسئولان به انتقادات و پیشنهادات مردم در محله و رضایت از خدمات شهرداری و برنامه‌ریزی بهتر مدیریت شهری را نسبت به محلات دیگر به خود اختصاص داده‌است.
محله بلاغی؛ بی‌مهری از مسئولان
نام قدیم محله بلاغی، محله پنبه ریسه بوده که با پیشینه تاریخی هزار و ۲۰۰سال، یکی از کهن‌ترین محلات قزوین به شمار می‌رود که این محله نقش مهمی در شکل‌گیری شهر قزوین داشته‌است و نام آن در کتیبه گچ‌بری کوفی مسجد جامع عتیق آورده شده و هنوز پس از گذشت هزاران سال به همین نام شناخته می‌شود.
محله بلاغی، از شرق دولتخانه صفوی آغاز و تا آرامگاه حمدالله مستوفی و بقعه متبرکه امامزاده آمنه خاتون ادامه می‌یابد.
البته ارزیابی‌ها نشان می‌دهد بیشترین آگاهی به حق بهره‌مندی از امکانات ورزشی و تفریحی، آگاهی به حق بیان نظرات خود در محله و بیشترین آگاهی در زمینه آسیب‌های اجتماعی و روحی در محله بلاغی دیده می‌شود و کمترین توجه مسئولان به پیشنهادات و انتقادات مردم و کمترین میزان رضایت از پارکینگ خودرو و کیفیت پیاده راه‌ها در محله بلاغی است.
محله راه ری؛ ناراضی از برنامه‌ریزی شهری
يکي از قديمي‌ترين محورهاي مواصلاتي موجود در شهر قزوين، کوچه کم‌عرضي است که در ميان بافت ارگانيک حاشيه جنوب شرقي شهر جاي داشته و در نهايت به جاده ري مي‌رسيده است. اين محور که به «راه ري» معروف است، در شمال از چهار راه «سپه» شروع و در نهايت به «کمربندي جنوب» منتهي مي‌شود که در سال‌هاي اخير در اين نقطه يک پارک محلي احداث شده‌است.
قدیمی بودن منطقه و نامناسب بودن سطح معابر برای خدمات‌رسانی موجب شده تا این مناطق از خدماتی چون نظافت مناسب، امکانات مکانیزه همچون سطل زباله و خدمات ایمنی به نحو مطلوب بهره مند نشوند.
براین اساس، محله راه ری، کمترین میزان رضایت از برنامه‌ریزی مدیریت شهری را به خود اختصاص داده‌است.
محله ملک آباد؛ ناراضی از مدیریت شهری
محله ملک آباد، یکی از محله‌های قدیمی شهر قزوین است. بافت آن کاملا ارگانیک است و علیرغم ساخت و سازها و نوسازی‌های اخیر، هنوز ترکیب و هویت قدیمی خود را حفظ کرده‌است.
آنگونه که این پژوهش نشان می‌دهد بیشترین آگاهی در زمینه حق مشارکت در تصمیم‌گیری‌های محله و زیباسازی محیط سکونت و توانمندسازی معلولان و سالمندان در محله ملک آباد است.
همچنین در مورد نحوه دسترسی به بازارچه و خرید احتیاجات روزانه، محله ملک‌آباد بیشترین میزان رضایت را به خود اختصاص داده است و در این بین، شهروندان محله نیز کمترین میزان رضایت از خدمات شهرداری را عنوان کردند.
براساس این گزارش، یک شهروند زمانی می‌تواند در بهبود بخشیدن کیفیت محیط سکونت خود مفید باشد که از حقوق شهروندی خود آگاهی داشته باشد. شهروندان تنها تا زمانی که از حقوق شهروندی خود آگاهی داشته‌باشند می‌توانند افرادی را که در پی نقض قوانین شهری و حقوق شهروندی هستند، به رعایت حقوق شهروندی و قوانین شهری وادار کنند.
بنابراین به نظر می‌رسد برای توسعه متوازن شهری که از تاکیدات مدیریت شهری است، باید در برنامه‌ریزی شهری و بافت فرسوده منطقه۱ شهر قزوین از رویکردهایی بهره برد که برپایه آن‌ها، دیدگاه‌های شهروندان و پیوست‌های فرهنگی–اجتماعی به ویژه در محلات در بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده و ساخت بافت‌های جدید، در مرکز توجه و اقدام عملی قرار گیرد.
